Column: Schagen baart een fopspeen

De gemeente Schagen heeft een fopspeen gebaard. De fopspeen is de handleiding voor wat genoemd wordt het betrekken van burgers bij plannen die gevolgen kunnen hebben voor de leefbaarheid in de buurt. Deze handleiding is er gekomen in verband met de nieuwe Omgevingswet. Maar een verordening is de handleiding niet en dus heeft deze handleiding geen juridische status.

Als iemand een bouwinitiatief heeft, moet hij bij de gemeente een vergunning aanvragen. De gemeente moet binnen 8 weken beslissen over de aanvraag. Dit betekent hard aanpoten en dus moet de gemeente snel het vergunningsproces opstarten dat uit een drietrapsraket bestaat. Te beginnen met het vooroverleg met de initiatiefnemer om vast te stellen of het bouwplan realiteitswaarde heeft. Daarna is de aanvraag aan de orde en tot slot de vergunningsaanvraag.

De gemeente vindt het belangrijk dat de initiatiefnemer over zijn bouwplan met de buren gaat overleggen. eerst een balletje opwerpt in de buurt waar hij wil bouwen. Zijn er bezwaren dan kan hij proberen deze weg te nemen. Overigens is dit laatste geen verplichting. Een initiatiefnemer mag altijd direct een vergunning aanvragen. Geen verplichting ja ja, maar de gemeente rekent er wel op en dat heet participatie.

Dat valt te lezen in de uitgangspuntennotitie. Hier staat in dat de initiatiefnemer participatie gebruikt om de meningen en inbreng van bewoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties te horen en waar mogelijk hiermee rekening houdt in zijn plan. De communicatie hierover moet duidelijk, tijdig en laagdrempelig zijn. Maar waaraan de participatie moet voldoen en welke kwaliteitseisen de gemeente stelt aan de participatie van de  kant van de initiatiefnemer, dat staat nergens. Dit laatste zet de deur open voor willekeur en vriendjespolitiek.

De burger heeft dit snel in de gaten en voelt zich meteen niet serieus genomen. Vaak gaat er al in het begin iets fout in de communicatie tussen de initiatiefnemer, gemeente en de burger. Dit leidt tot onzekerheid bij de burger die niet goed weet wat hij aan de gemeente heeft die een initiatiefnemer zijn gang laat gaan en het weinig uitmaakt hoe hij de participatie vorm geeft.

In de handleiding staat dit onomwonden: “De initiatiefnemer mag zelf weten hoe hij de omgeving benadert. Als gemeente stellen we daaraan geen eisen. Als er een participatieproces heeft plaatsgevonden, laat de initiatiefnemer ook zien op welke manier dit is gebeurd en wat de resultaten daarvan zijn.”

Als het vinkje  er maar achter komt te staan, denk ik dan. Dan is deze participatiefase geslaagd. Ik vind dit stuitend. Van behoorlijke participatie kan op deze manier geen sprake zijn. Ambtenaren mogen uitmaken of de participatie geslaagd mag heten. Hoe heet dit ook weer? De ambtelijke schaduwmacht. Nooit van gehoord?

Gaat het om grote bouwplannen en die plannen voldoen niet aan het bestemmingsplan, dan worden deze plannen buitenplanse omgevingsplanactiviteiten genoemd en in sommige gevallen is er sprake van een adviesrecht van de gemeenteraad en verplichte participatie. Wat zijn die sommige gevallen dan? Grootschalige en kleinschalige zonneparken, micro windmolens en logiesfuncties voor arbeidsmigranten. Het heeft weinig om het lijf.

Er is niets mis met het betrekken van inwoners bij bouwplannen. Het probleem is dat de gemeente geen eisen stelt aan participatie voor burgers. De plannenmaker mag zelf uitmaken hoe hij participatie voor zich ziet en geslaagd vindt. Dat is onaanvaardbaar. Burgers zien de gemeente als democratisch gezag en die rol kan de plannenmaker niet waarmaken. Die wordt niet afgerekend met de verkiezingen.

In de handleiding  staat dat de mate waarin we mensen betrekken bij een plan kan variëren van weinig, gemiddeld tot veel impact van het plan op de omgeving. Over het algemeen geldt: hoe groter en veelomvattender een ontwikkeling is, des te belangrijker de participatie.

Fijn om te lezen maar nergens staat een uitwerking van deze stellingname. Participatie kent verschillende niveaus, namelijk raadplegen, adviseren, coproduceren en meebeslissen. De handleiding laat dit liggen en spreekt over mensenwerk dat niet in een checklist is te vangen. Een ernstige omissie die maakt dat de handleiding weinig serieus is te nemen.

Maak het gemakkelijk en leuk staat in de handleiding die feitelijk bestaat uit een groot aantal tips en adviezen over hoe partijen zich moeten opstellen rondom een bouwplan om lange procedures te voorkomen. Een bouwplan kan gevolgen hebben voor de leefbaarheid in de buurt.

Het grappige is dan ook weer dat het begrip leefbaarheid in de handleiding niet één keer wordt genoemd, terwijl dit onderwerp het thema is dat het gemeentebestuur heeft gekozen voor het Burgerberaad dat hierover met aanbevelingen zal komen.

In januari 2022 heeft de Rekenkamer een onderzoek gedaan over burgerparticipatie in de gemeente Schagen. Belangrijkste conclusies: De huidige werkwijze is te afhankelijk van persoonlijke invulling en er is onduidelijkheid over verwachtingen, inbreng en beïnvloedingsruimte en dat leidt tot ontevredenheid bij de inwoners. Met de aanbevelingen is tot op heden niets gedaan.

Eugeen Hoekstra