Column: Ouderenzorg vreest de wasstraat

De ouderenzorg verkeert in crisis. Personeel loopt massaal weg uit de instellingen en de zorg giert achteruit. Topmanagers zitten met de handen in het haar en zoeken naar oplossingen. Robotzorg wordt de toekomst. Waarom niet ouderen massaal gaan wassen in een wasstraat zoals dit gebeurt met auto’s. Je zet ouderen in een stoeltjescarrousel en je zet het systeem in beweging en draait de kraan open en hup in een korte tijd is de klus geklaard. Aan het einde van de rit worden ze met warme lucht droog geblazen. Dit scheelt heel veel tijd. Rare oplossing? Is ook zo.

Maar de sector verkeert in nood en men grijpt alles aan om de werkdruk te verlichten. Zo kan een robot een gymnastiekprogramma draaien, waarmee hij bewoners helpt te bewegen. En met behulp van sensoren kan de robot bijspringen in de nachtdienst.  Hoe? De bedsensor laat de robot zeggen:  ‘Hee, het is nog nacht, het is pas 2 uur. Ga maar weer slapen.’ Daardoor hoeft de nachtdienstmedewerker niet te komen. Ook kan de robot de ouderen op hun kamer vermaken met films en muziek. Kortom, laat de robot maar zijn gang gaan.

Want de verwachtingen rond robots in zorgland zijn hoog. Een onderzoek in opdracht van de tech-sector, belooft dat techniek en robots de komende jaren 110.000 zorgmedewerkers kunnen uitsparen. Ook de minister voor Langdurige Zorg, Conny Helder, is hoopvol.

Maar op dit moment zijn er van die robots slechts 26 van in bedrijf in heel Nederland. Dit heeft meerdere redenen. De belangrijkste is de ethiek: robots kunnen veel, maar ze kunnen niet menselijk gevoelsleven doorgronden. Ze kunnen zelfs een afstompende invloed hebben op mensen. Een robot  kan best een deel van het werk overnemen, maar kan een onbedoelde negatieve invloed op werknemers hebben: het doodt de creativiteit.

Hoogleraar in ‘Haptic Human-Robot Interaction’ aan de TU Delft, David Abbink tempert de verwachting ook. Hij komt met  een voorbeeld uit de maakindustrie. “Hier moesten werknemers een groot stuk heen en weer lopen om de benodigde onderdelen te pakken voor hun werk. Dat kostte veel tijd. Er werd een robotkarretje ontwikkeld dat het werk van ze overnam. Ideaal, zou je zeggen. Maar wat bleek: de werknemers verloren werkplezier. Tijdens de wandelingetjes vonden sociale contacten plaats en ontstonden er ideeën. Een op papier efficiënte robot bleek dodelijk voor  innovatie.”

Minister Helder (Langdurige Zorg) ziet beeldbellen en robots de norm worden in de ouderenzorg. Ouderen die thuis zorg nodig hebben, zullen waar mogelijk digitaal en op afstand worden geholpen. Dat is nodig om de zorg minder duur en arbeidsintensief te maken wordt gezegd. Ze zegt er niet bij dat haar beleid nog meer eenzaamheid zal teweeg brengen omdat het aantal  contactenmomenten met de ouderen flink zal afnemen.

De wasstraat is natuurlijk geen oplossing. Wat wel helpt is meer doen aan welzijn bij ouderen. Gewoon meer aandacht geven dan zal hun zorgbehoefte drastisch afnemen. Het welbevinden van ouderen zou in mijn ogen de primaire focus op zorg moeten zijn. Dit is een betere werkwijze dan ouderen aan de werking van kille robots onderwerpen.

Eugeen Hoekstra