Radiocolumn: Vertrouwen in openbaar bestuur

In mijn jeugd, de jaren 50 in de vorige eeuw, vertouwde ik eigenlijk iedereen. Allereerst mijn ouders natuurlijk. Maar ook de meester –die had je toen nog op de lagere school- en de juffrouw, geen twijfel mogelijk, je vertrouwde er blind op .

Op maandagmorgen haalde de meester een ijzeren doos uit de kast, waarin voor ieder kind een gleuf zat en waar we dan een kwartje, dubbeltje of stuiver in mochten doen. Een indrukwekkend moment. Af en toe kwam er iemand van de nutspaarbank – een prachtig gebouw aan het Koningsplein te Den Helder en vanzelfsprekend gesloopt, zoals bijna alles gesloopt is wat mooi was in Den Helder – en die bankmedewerker nam dan de kist mee. Nooit enige twijfel gehad of dat wel goed ging. Zelfs de overheid werd vertrouwd. Plaatselijk had je wethouder Muije, waar iedereen respect voor had en landelijk stond Drees aan het roer. Of je het nu met hem eens was of niet, vertrouwd werd hij door iedereen. Ontzag, respect en vertrouwen waren sleutelwoorden. Toch was er veel minder controle dan tegenwoordig. Op school bijvoorbeeld was het een opwindende en zeldzame gebeurtenis als de inspecteur kwam. Veel werd overgelaten aan het vakmanschap van de meester en juf en aan het hoofd der school. Ja, hoofd der school, dat was klare taal. Toen de functie dan ook in 1985 verwerd tot directeur, ben ik er gelijk mee gestopt.

Directeur kun je van alles zijn, vooral van een bedrijf, maar een school  IS geen bedrijf. En ik heb wel geleerd, dat hoe mooier de titel – directeur, lokatiemanager, accountmanager enz. – hoe schimmiger het wordt. Kijk ook maar naar de hierboven genoemde titel van NUTSspaarbank en ook het Provinciaal Elektriciteitsbedrijf was een Nutsbedrijf, simpele namen, heldere doelen, het ging niet om de winst maar om de dienstverlening aan de klant. Nu is de nutspaarbank vervangen door mooie namen als retail banking en investmentsbank en kun je naked short gaan en ten onder gaan aan versnipperde waardeloze hypotheken uit Amerika.

Hoe mooier de namen, hoe waardelozer de inhoud!
Tegenwoordig zitten we in een tijd waarin de overheid niemand vertrouwt, alles wordt gecontroleerd en gemeten. En als je niemand vertrouwt, word je zelf dus ook niet meer vertrouwd, want de liefde moet nu eenmaal van 2 kanten komen. Het vertrouwen in de overheid is dan ook bijzonder laag. Dat gebeurt niet van de ene dag op de andere, maar het is een sluipend proces. Laat ik een voorbeeld geven:
Toen ik nog niet zo lang wethouder was, ergens eind jaren 80. kwamen er verzoeken binnen van mensen die in bungalows woonden in het Veld-West, dus de kant van Zijdewind. Die bungalows waren niet al te groot en diverse mensen wilden er een puntdak op voor wat meer leefcomfort. Nu, geen denken aan, in het geldende bestemmingsplan had de Raad de visie van de stedenbouwkundige overgenomen. Om een lang verhaal kort te maken kwam die stedenbouwkundige visie neer op het volgende: Het Veld werd gezien aan een soort piramide in de Polder. Bijvoorbeeld: Weiland in het westen, daarna lage bebouwing in de vorm van bungalows, dan iets verder omhoog met de gewone woningen, om via de Mariaschool, bij de Martinuskerk uit te komen. Het glooiingsmodel werd dat genoemd. Dat model was zo goed als heilig en ik heb hemel en aarde moeten bewegen om toch een paar mensen wat meer ruimte te gunnen. Let wel het ging hier om eigen woningbezit en woning genot.

Nu, in 2008 gaat de gemeente op haar eigen grond een eigen plan ontwikkelen. Als idee staan er aan de rand van ’t Veld 3 blokken flats geprojecteerd. Nu de gemeente wat kan verdienen is er blijkbaar geen stedenbouwkundig principe meer, geen glooiingsmodel, maar slechts het portefeuillemodel. Ik ben benieuwd wat iemand die nog steeds in een dergelijke bungalow woont en jaren voor een puntdak in de weer is  geweest, hier van vindt. Zou hij of zij nog evenveel vertrouwen in de overheid hebben als ik in vadertje Drees? Ik heb zo mijn twijfels.