Column: Wat als het niet werkt

Gemeenten, waaronder Schagen, lopen tegen een volgend debacle aan: de Omgevingswet. De kwade pier is het digitale systeem dat over het hele land wordt uitgerold. Experts zeggen dat het niet zal werken. En minister Hugo de Jonge heeft zich ingedekt: de kosten zijn voor rekening van de gemeenten. Zijn er problemen dan moeten de gemeente dit maar oplossen. De minister is het zat. Hij wil geen uitstel meer.

De wet mag geen dag later ingaan dan 1 januari vindt hij. De gemeenten moeten die tekortkomingen maar zelf oplossen. Dit is een recept voor ellende. Een storing in het digitale systeem in Nederland en boel loopt vast en er kan geen vergunning worden afgegeven. Wie krijgt de schuld? De gemeente Schagen. Wie is de pisang? U raadt het al. De burger die graag iets wil bouwen.

De nieuwssite Gemeente.nu meldt dat vrijwel alle Kamerleden, vanuit coalitie en oppositie, hun zorgen hebben geuit tijdens een debat vorige week met De Jonge. De Kamer verwijt de minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening dat hij niet kan borgen dat het digitale stelsel van de Omgevingswet (DSO) op korte termijn zal werken en vreest dat de bouw van woningen hierdoor straks ernstig wordt belemmerd.

Experts zeggen dat de ICT achter de Omgevingswet nog altijd niet stabiel is. Zo is het publiceren en wijzigen van omgevingsdocumenten onvoldoende foutbestendig. Eigenlijk is het systeem niet robuust genoeg om het vrij te geven voor gebruik. Sommige Kamerleden hebben er geen vertrouwen in dat het ditmaal gaat lukken.

Maar ook de softwareleveranciers aarzelen en willen een periode met het systeem proefdraaien.  Gemeenten en andere overheden zijn nog onvoldoende voorbereid. Wat gaat de Tweede Kamer doen? De wet wegstemmen en vragen om een betere wet?  De Eerste Kamer wil die wet eigenlijk niet. Hij loopt stuk op de uitvoering. Er zijn in het verleden teveel wetten aangenomen die stuk lopen op de uitvoering met alle gevolgen van dien voor burgers en buitenlui.

De Jonge zegt geen enkele boodschap te hebben aan kritiek vanuit de softwaremarkt. ICT-leveranciers moeten zich met hun klachten maar bij de gemeenten melden. De gemeenten zijn het bevoegd gezag, zegt de minister en met hen heeft het Rijk afspraken gemaakt. ‘Als een softwareleverancier niet kan leveren, is het aan de gemeente om daar consequenties aan te verbinden.’

De gemeente Schagen ziet dit probleem blijkbaar niet en trappelt van ongeduld dat de wet groen licht krijgt omdat anders de voorbereidingen voor niets zijn geweest. De gemeente stelt dat door personele wijzigingen bij de gemeente enige tijd vertraging is ontstaan. Maar zorgen zijn er niet omdat de gemeente al redelijk ver is met alle voorbereidingen en de implementatie van de nieuwe plansoftware loopt op schema. “Er wordt gestart met het oefenen voor de mensen die er mee moeten gaan werken,” luidt het optimistische commentaar. Maar wat als het landelijke digitale systeem niet werkt. Als het systeem zich verslikt in plankaarten en beeldmateriaal? Is er dan een plan B?

Het budget voor de bouw van het digitale systeem ten bedrage van 172 miljoen euro is zo goed als  op. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten heeft al eerder 150 miljoen euro extra voor de gemeenten gevraagd. Dat bedrag is toegezegd, aldus de minister. Maar wie gelooft hem?

Eugeen Hoekstra