Column: RIVM-onderzoek naar de rol van kinderen bij de verspreiding van het coronavirus

Nog maar twee weken geleden wilde het RIVM (basis)scholen open houden, omdat kinderen minder risico zouden lopen bij de verspreiding van het coronavirus. Deze visie werd echter door artsen ‘naar de prullenbak verwezen’ met gevolg dat de (basis)scholen dan ook voor minimaal 3 weken gesloten werden. Daags daarna kondigde het ‘Outbreak Management Team’ (OMT) van het ministerie van Volksgezondheid aan, dat aanvullende onderzoeken zijn gestart om de rol van kinderen in dit dossier vast te stellen.

Tijdens de persconferentie vorige week maandag werd door de overheid nog eens bevestigd dat de resultaten van een RIVM onderzoek rond 6 april a.s. bekend zullen zijn. Op basis van de uitkomsten moet minister Arie Slob beslissen of de (basis)scholen heropend kunnen worden of gesloten blijven.

Groot was de verrassing dat het RIVM afgelopen woensdag aankondigde dat ze nog maar net aan het onderzoek zijn begonnen en de uitkomsten pas over zes weken bekend zullen zijn. Een merkwaardige gang van zaken. Begrijpelijk dat het RIVM geen ‘ijzer met handen kan breken’, maar dit had weleens eerder gecommuniceerd mogen worden.

Het is nog maar zeer de vraag of de wetenschap de overdracht van het virus door kinderen wel goed begrijpt. Diverse eerdere onderzoeken wijzen uit dat kinderen, veel meer dan volwassenen, meestal alléén milde klachten ontwikkelen. Paradoxaal genoeg is dat geen goed nieuws, aangezien een licht snotterend kind niet thuis blijft en net als het met de deurkruk op school zou doen de speeltoestellen onder gaat smeren zonder zich te bekommeren om enige hygiëne. Helaas kan niet langer uitgesloten worden dat ze weleens ongewild onzichtbare dragers van het virus kunnen zijn en een veel grotere sleutelrol in de verspreiding ervan spelen dan eerder gedacht. Contactbesmetting via speeltoestellen is zeker niet  ondenkbaar. Onder de huidige buitentemperaturen overleeft het coronavirus zeker zo’n 6-7 uur.

Nog maar een week geleden werd in de gemeenteraad van Amsterdam vertederend gesproken over jongeren die massaal parken, pleintjes en andere locaties bevolkten om zich sportief te vermaken. We zijn nauwelijks vijf dagen verder of de Veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland heeft de publieke fitnesstoestellen, Cruyff Courts, ‘voetbalkooien’ en andere locaties met ‘toestellen’ tot verboden terrein verklaart. Belangrijkste argumentatie daarbij is dat ‘toestellen’ niet schoongehouden worden en teveel aantrekkingskracht uitoefenen op meerdere personen tegelijk.

In de actuele noodverordening van de zgn. Veiligheidsregio Noord-Holland Noord valt m.b.t. ‘buiten spelende kinderen’ het volgende te lezen: Het verbod is niet van toepassing op a.) personen die een gezamenlijke huishouding vormen; b.) kinderen tot en met 12 jaar die samenspelen onder toezicht van één of meer van hun ouders of voogden die daarbij onderling een afstand van anderhalve meter in acht nemen. Hierbij wordt niet gesproken over speeltoestellen, terwijl het winkelend publiek sinds kort wordt geconfronteerd met winkelwagentjes die ontsmet worden. Overigens opmerkelijk dat de hoofdstad (stad van ‘vrijheid blijheid’) inmiddels ‘strenger in de leer’ is dan onze regio. In Schagen is sinds donderdag eveneens een noodverordening van kracht, het is daarbij nog maar de vraag of veel inwoners de details wel kennen. Als we om ons heen kijken waarschijnlijk niet.

Los daarvan is het begrijpelijk dat ouders even ‘stoom willen afblazen’ en graag kinderen even buiten laten spelen (denk hierbij vooral aan ouders die met hun gezin op een piepklein flatje zitten). Buiten spelen, met als belangrijke punten spreiding en onder toezicht ! Dat flinke aantallen kinderen de, qua oppervlakte zeer beperkte, speellocaties bevolken is niet aan te bevelen, afstand bewaren kan zeker geen kwaad. Niet op schoolpleinen en wel op gemeentelijke speellocaties: dit is niet uit te leggen !

Geen wonder dat alle ogen gericht zijn op de uitkomsten van het RIVM-onderzoek, dat mogelijk een drietal uitkomsten kan krijgen: a.) de rol van kinderen bij de verspreiding is nihil, b.) de rol is groter dan gedacht of c.) de effecten zijn empirisch niet goed aan te tonen.

In afwachting hiervan is het zeer raadzaam dat ouders het zekere voor het onzekere nemen door hun kinderen erop te wijzen dat ‘samenklitten’ op kleine locaties geen optie is en vooral goed de handen te wassen. Uit cijfers van het RIVM blijkt dat een (klein) deel van de kinderen deel uit maakt van het aantal aangetoonde besmettingen. Ondanks het vermeende milde verloop zijn toch zo’n 25 % van de besmette kinderen opgenomen in een ziekenhuis. Opmerkelijk daarbij is dat in de leeftijdsgroep 0-4 jaar er 28 ziekenhuisopnamen zijn. Juist het afgelopen weekeinde is in de VS helaas de eerste corona baby overleden. De Amerikaanse gezondheidsautoriteiten wijzen er, in verband hiermee, nogmaals op dat de ziekte bij mensen van alle leeftijden ernstig kan verlopen. 

Wanneer het op vrij korte termijn tot openstelling van (basis)scholen komt, doemt weer een nieuw probleem op. De meerdere keren per dag voltrekkende massabijeenkomst van ouders, grootouders en leerkrachten rond schoolgebouwen is niet bepaald gediend bij het streven naar een beperking van het aantal besmettingen. Komende dinsdag 31 maart is een belangrijke dag; het kabinet komt dan opnieuw in crisisberaad bij elkaar. Bijna alle maatregelen zijn vooralsnog van kracht tot 6 april. Alléén een verbod op evenementen waarvoor een vergunning nodig is geldt tot 1 juni. Van de maatregelen tot 6 april wordt bekeken of ze verlengd of misschien zelfs nog wel op enkele punten aangescherpt moeten worden. Achter de schermen is te horen dat de kans op verlenging groot is. Het RIVM twijfelt inmiddels openlijk aan haar tot nu toe ingenomen standpunt dat kinderen geen coronabesmetting doorgeven.

Conclusie: het lijkt dan ook uitgesloten dat de overheid aanstaande dinsdag, zonder de uitkomsten van het RIVM-onderzoek te kennen, een beslissing zal nemen m.b.t. de (basis)scholen.

Het RIVM verdient, gezien de stortvloed aan werkzaamheden, desalniettemin waardering voor haar inzet. Samen met de GGD’s zal het onderzoek, om te kijken naar de rol van kinderen bij de verdere verspreiding van het coronavirus, worden uitgevoerd onder honderd gezinnen met (schoolgaande) kinderen. Aanvankelijk zou het onderzoek zich alléén richten op Noord-Brabant, maar mede door de snelle uitbreiding van de epidemie in noordelijke richting (Gelderland, Noord- en Zuid-Holland) zal het onderzoek verder uitgerold worden naar de rest van het land. Hierbij worden gezinnen, waarin ten minste één gezinslid is besmet, nauwgezet gemonitord. 

Vorige week maandag kondigde de overheid aanvullende maatregelen aan om te voorkomen dat er niet weer excessen gaan plaatsvinden zoals tijdens het toen net voorbije weekeinde. Ondanks dat, bleek afgelopen woensdag dat de markt in Den Haag gesloten moest worden, omdat blijkbaar nog altijd een flink aantal mensen in een ontkenningsfase verkeren en zich niet aan de regels houden.

Hier en daar worden nog altijd zgn. anti-corona feestjes gehouden om nog maar te zwijgen over de ‘corona-hoesters of -spugers’ die zich misdragen tegen agenten, Boa’s, supermarktmedewerkers, buschauffeurs of anderen en bewust deze mensen in het gezicht hoesten met daarbij de uitroep dat ze corona hebben. Zaterdagmiddag heeft de Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond het ‘Grand Hotel Central’ per direct gesloten, naar aanleiding van een ‘feestje’ met 24 jongeren in de nacht van vrijdag op zaterdag op één van de hotelkamers. Dezelfde excessen deden zich o.a. in Dongen, Loon op Zand, Waalwijk en Delft voor. 

Blijkbaar wanen nog veel mensen zich onaantastbaar en vergeten voor het gemak maar even dat ze met hun gedrag risico groepen en zorgmedewerkers in groot gevaar brengen. Het is immers maar een gewoon ‘griepje’ is de redenering. De vergelijking met een jaarlijkse griepepidemie gaat echter volledig mank. De exponentiële toename van het aantal besmettingen, de snelle escalatie van het ziektebeeld bij corona patiënten (hoesten, koorts en een aantal uren later grote benauwdheid) en daarmee de hoge druk op ons zorgsysteem zijn indicatoren dat dit ‘griepje’ van een andere orde is. Het aantal overleden artsen en zorgmedewerkers in Europa spreekt boekdelen. Kortom wij met z’n allen, ‘lekker thuis zittend op de bank’, dragen een grote verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen, dat de druk op ziekenhuizen en zorgmedewerkers niet verder wordt vergroot door puur ongewenst gedrag.

Voor alle duidelijkheid veel mensen zijn van goede wil en houden zich aan de regels, maar zoals altijd lijden de goeden onder de kwaden. Het lesje discipline, iets waar we in ons land nooit erg goed in zijn geweest, verloopt daardoor teleurstellend. Om nog maar te zwijgen over handhaving; gedogen was tot op heden het ‘trefwoord’ in ons land. De komende tijd zal leren of we in staat zijn sancties op te leggen.

Intussen lijkt de eerder deze week gesignaleerde afvlakking van het aantal nieuw ziekenhuisopnames van mensen met corona zich niet door te zetten. De positieve tendens in Noord-Brabant wordt teniet gedaan door stijgingen in andere provincies. Het werkelijk aantal besmettingen wordt geschat op een veelvoud van de aantallen die door het RIVM in haar dagelijkse berichtgeving worden genoemd. Naar schatting gaat het om 75.000 tot 80.000 personen. Capaciteitsproblemen met testkits zijn debet aan deze grote verschillen, zo worden familieleden van besmette personen nauwelijks nog getest. 

De komende tijd zal veel vergen van onze weerbaarheid; in het beste scenario zullen de beperkingen nog een aantal maanden voortduren. Dan pas zal blijken dat het coronavirus in vergelijking met een gewone griepepidemie een veel grotere impact heeft.

Wanneer de eerste golf van besmettingen aantoonbaar voorbij is, komt vervolgens de vraag aan de orde op welke wijze we gaan afschalen om te voorkomen dat we niet gelijk opnieuw geconfronteerd worden met een tweede besmettingsgolf. Het zeer geleidelijk afbouwen van de maatregelen en het uitgebreid testen van mensen op het coronavirus zal essentieel zijn. Voorkomen moet worden, dat op enig moment, tienduizenden opgelucht naar winkelcentra, parken, stranden, natuurgebieden en campings trekken. 

DIK KETEMA