Column: Ook in Schagen zijn spookhuizen

De leegstand van woningen in Schagen neemt niet af. De nieuwste cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) laten zien dat 550 woningen leeg staan.  Begin vorig waren dat er 530 van de 21.300 woningen die de gemeente telde. Er zijn in Schagen bovendien 75 spookwoningen. Wat zijn dat voor huizen?

Langdurige leegstand vergroot de kans op misbruik door criminelen. Pandjes die lange tijd onbewoond blijven, kunnen worden ingezet voor illegale praktijken zoals wietkwekerijen, drugslabs of witwasactiviteiten. CBS-cijfers geven een indicatie van de omvang van dit potentiële probleem. In Schagen is daarnaast sprake van 75 panden met spookbewoning: officieel leegstaande woningen waar wel energieverbruik wordt gemeten. Dit kan wijzen op clandestiene bewoning of criminele activiteiten.

Het totaal aantal leegstaande gebouwen in Schagen is het afgelopen jaar gestegen naar 3,8 procent van de totale voorraad. Dit percentage ligt ook hoger dan drie jaar geleden. Ter vergelijking: landelijk stond op 1 januari 2,5 procent van alle panden leeg, terwijl het leegstandspercentage in Noord-Holland uitkwam op 3,0 procent.

Opvallend is dat het aantal leegstaande panden in Nederland na een forse stijging in 2022 weer aan het dalen is. Toch staat er in totaal nog 36 miljoen vierkante meter vastgoed leeg, een gebied bijna zo groot als de gemeente Valkenburg. Van deze leegstand bestaat ruim 20 miljoen vierkante meter uit woonruimte.

De leegstaande woonruimte in Schagen beslaat in totaal 69.280 vierkante meter, van de 166.180 vierkante meter leegstaande ruimte in de gemeente. Het CBS hanteert strikte criteria bij het meten van leegstand: kleine ruimtes zoals garages en recreatiewoningen worden niet meegenomen, net als treinstations, gevangenissen en andere niet-permanente verblijfsruimtes. Een pand wordt als leegstaand geregistreerd als er op 1 januari geen bewoner, bedrijf of geregistreerde gebruiker volgens het WOZ-register aanwezig was.

Daarnaast heeft het CBS vastgesteld dat het aantal langdurig leegstaande woningen in Schagen toeneemt. Begin vorig jaar waren er ongeveer 145 woningen die al minimaal een jaar leegstonden, een stijging ten opzichte van 2022, toen het er 95 waren. In buurgemeente Hollands Kroon waren dat er 170, terwijl in Den Helder ‘slechts’ 130 woningen langdurig leegstonden. Langdurige leegstand betekent dat een woning langer dan zes maanden onafgebroken leegstaat.

Onder de Leegstandwet kunnen gemeenten een leegstandsverordening invoeren, waarmee zij eigenaren verplichten leegstand te melden en tijdelijke verhuur kunnen faciliteren. Echter, slechts 26 Nederlandse gemeenten hebben zo’n verordening, en Schagen behoort daar niet toe. Van deze 26 gemeenten richt slechts de helft zich expliciet op leegstaande woonruimte. De meeste gemeenten vinden het probleem niet urgent genoeg om er werk van te maken, ondanks de woningnood. De Woonbond pleit ervoor dat elke gemeente een leegstandsverordening invoert en een leegstandsregister bijhoudt, zodat leegstaande panden effectief benut kunnen worden.

Uit een evaluatie van onderzoeksbureau RIGO blijkt dat de leegstandsdata niet altijd betrouwbaar zijn. De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) waarschuwt dat gemeenten de omvang van het probleem onderschatten: ‘Alle gemeenten hebben te maken met problematische leegstand, maar ze zijn zich hier niet altijd van bewust. Het is een structureel probleem in alle vastgoedsectoren en een voortdurende uitdaging om het aan te pakken.’

De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) is voorstander van het invoeren van een leegstandsbelasting naar het model van Vlaanderen. In Vlaanderen werkt deze belasting goed tegen leegstand.  Kamerleden van GroenLinks-PvdA en SP drongen onlangs er bij minister Mona Keijzer van Volkshuisvesting op aan om gemeenten de kans te geven een leegstandsbelasting te heffen. Maar Keijzer wil er niet aan: de gemeenten krijgen al voldoende instrumenten om leegstand te bestrijden. Dit wordt door de VNG bestreden.

Met de woningnood als groeiend maatschappelijk probleem rijst de vraag of gemeenten als Schagen niet actiever zouden moeten optreden tegen leegstand. Elke onbenutte woning is immers een gemiste kans.

Eugeen Hoekstra