Column: Onze burrie is ook scheidsvrouw

Het protocol is duidelijk: Marjan van Kampen heeft de regie bij het beoordelen van integriteitsschendingen door raadsleden. Ze moet ook letten op het proces dat er met meldingen prudent wordt omgegaan. De burgemeester is voorzitter van de gemeenteraad. De vraag is of het de burgemeester van de gemeente moet zijn waar de melding is gedaan. Voor ze het weet is zij zelf voorwerp van onderzoek.

Wat houdt integriteit in? Een raadslid kan de integriteit op verschillende manieren schenden, zoals omkoping en bevoordeling van familie of vrienden, dubieuze giften en beloften, onverenigbare  nevenfuncties, misbruik, manipulatie of lekken van (geheime) informatie, discriminatie, (seksuele) intimidatie, onfatsoenlijke omgangsvormen en wangedrag in de vrije tijd.

Komt iemand onder verdenking te staan dat hij of zij een integriteitsschending begaan heeft, dan moet  er via een vooronderzoek vastgesteld worden of er doorgaans grond is voor de verdenking. Zijn  er gronden, dan moet er een objectief onderzoek volgen waarin ook de context wordt meegenomen en waarin de mate van verwijtbaarheid apart wordt beoordeeld. Als er een sanctie moet volgen, moet die sanctie passend zijn en in verhouding. Sancties kunnen zijn het raadslid bevoegdheden ontnemen tot het doen van aangifte  bij de politie.

Wat is niet-integer? Is dit het? Dat tijdens een raadsperiode een raadslid besluit zich af te splitsen van zijn partij en onder een andere naam verder te gaan. In plaats van – waarvoor hij bij het aanvaarden van het raadslidmaatschap heeft getekend – zijn zetel in te leveren?  Of als een raadslid dat in de raadsvergadering meestemt over de vaststelling van het bestemmingsplan voor het buitengebied, terwijl hij zelf in dat gebied een boerenbedrijf heeft.

Integriteitskwesties liggen voor iedere politicus op de loer. Zoals een goede vriend of partijgenoot die met de beste bedoelingen een beroep op hem doet en hem verleidt om zelf het voorstel eens bij de  portefeuillehouder op tafel te leggen, of de oud-waterpoloër die door de club wordt gevraagd toch ‘even mee te lezen’ in de offerte voor het nieuwe zwembad. Zelfs kwesties die het raadslid uit de opperste overtuiging doet kunnen, wanneer hij niet voorzichtig genoeg is, in zijn gezicht ontploffen.

Het netwerk van het raadslid kent valkuilen. Het risico ontstaat wanneer zijn ‘achterban’ een beroep doet op de politicus. Die oproep is meestal oprecht, maar kan er wel toe leiden dat een raadslid zich  in een positie bevindt dat hij geen nee kan zeggen. Het gevaar is dan dat volksvertegenwoordigers tè voorzichtig worden. Bijvoorbeeld door afstand te doen van andere rollen, geen kantinediensten meer draaien, zich niet meer vertonen op de buurtbarbecue of zich helemaal gaan afzonderen, wat natuurlijk onwenselijk is.

Is het niet beter dat een burgemeester uit een andere gemeente deze rol vervult omwille van de gewenste neutraliteit?  Immers de kern is dat de zuiverheid van de besluitvorming gewaarborgd is. Zo mag partijpolitiek geen rol spelen. Van Kampen is lid van het CDA. Ook het verschil tussen oppositie en coalitie mag geen rol spelen.

Het is niet juist dat de procesrol bij de burgemeester van de gemeente ligt waar de schending plaatsvindt. Immers de burgemeester is voorzitter van de gemeenteraad en dus is het risico aanwezig dat zij zelf voorwerp wordt van onderzoek. Helaas voorziet het protocol hier niet in. Bij het vermoeden van een opzettelijk valse melding, kan de burgemeester een onderzoek instellen naar de melder. Het wespennest opent zich!

Eugeen Hoekstra