Column: Is Lange Jaap stervende?

Lange Jaap bestaat uit gietijzeren platen die aan elkaar zijn geschroefd. Hij heeft zestien zijden en loopt naar boven taps toe. Het is een bijzonder zwaar gevaarte dat is gebouwd door de firma Penn en Bauduin. Om helemaal boven te komen moet je een trap van 284 treden trotseren. Een hele klim.Een verslaggever die de toren in 1937 beklom schrijft: ‘Als men op de bovenste balustrade van de lichttoren staat, zie je Noord-Holland aan je voeten liggen.’ Pas in 1924 kreeg Lange Jaap electrisch licht. Iedere twintig seconden werpt hij een stralenbundel over zee die tot op 36 kilometer te zien is en die onmisbaar was voor de zeevaart.

In de Tweede Wereldoorlog werd Lange Jaap op last van de Duitsers in camouflage kleuren geschilderd. Vijf jaar lang heeft hij geen dienst gedaan en na de oorlog werd hij weer ‘tot leven gewekt’. Hij werd ontdaan van zijn fletse groene kleuren en wierp al snel weer zijn stralenbundels over de Noordzee. Een krant meldt in 1945: ‘Lange Jaap is weer in actie. Men vertelde ons, dat zo spoedig mogelijk de camouflagekleuren van de toren verwijderd zullen worden. Dan zal het weer zijn als vroeger. Diep rood zal Lange Jaap boven Huisduinen en Nieuwediep oprijzen en ‘s nachts zal hij zijn lichtbalken werpen tot steun van de zeevaarders.’ Men was blij Lange Jaap weer terug te hebben: ‘Wij Nieuwediepers zijn allemaal een beetje trots op onze Lange Jaap.’

Lange Jaap ging met de tijd mee. In 1979 kreeg hij een radarinstallatie en in 1992 een nieuwe kap. Maar net als ieder ander object is ook Lange Jaap onderhevig aan de tand des tijds. Op 121-jarige leeftijd, in 1998, werden er breuken in zijn gietijzeren lichaam geconstateerd. Ja, ook gietijzeren torens worden ouder en krakkemikkiger. Net als mensen. Je moet er op tijd bij zijn en de schade repareren. Dat de toestand van Lange Jaap toen al als zorgelijk werd aangemerkt bewijst het feit dat er geen toeristen meer werden toegelaten tot Lange Jaap. Het is hoogst merkwaardig dat er intussen geen onderhoudswerkzaamheden zijn gepleegd. De breuken bleven bestaan en inmiddels zijn het grote scheuren geworden en staat Lange Jaap op omvallen. Rijkswaterstaat heeft blijkbaar slecht voor Lange Jaap gezorgd. De vraag werpt zich op: wil Rijkswaterstaat soms van hem af? Heeft Rijkswaterstaat hem expres laten verpieteren? Het zal veel gaan kosten om hem te herbouwen of te repareren. Het zal niet aan de techniek liggen. In de negentiende eeuw kon men al ijzeren onderdelen gieten, dus kan het met de huidige stand van de techniek in ieder geval.

De Nieuwediepers zijn erg boos. En terecht. Zal Lange Jaap in 2022 van het toneel verdwijnen? In hoeverre zullen de verantwoordelijke instanties het belang van een zo waardevol cultuurhistorisch object laten meewegen in hun uiteindelijke beslissing? Wordt het euthanasie? In een maatschappij waarin het economische aspect meestal van doorslaggevende betekenis is vrees ik het ergste voor onze Lange Jaap. Het zou me niet verbazen dat hij moet verdwijnen omdat hij ‘geen geld in het laatje’ brengt en alleen maar geld kost. Bestond Lange Jaap maar uit wat klodders verf op schilderslinnen gesmeerd door een niet nader te noemen schilder. Dan zou geld geen rol spelen…

Kees Zwaan