Column Door digitaliseringsdwang krijgt de overheid dictatoriale trekjes

Overledenen die digitale post blijven ontvangen van de overheid. Een vrouw die veelvuldig boetes en aanmaningen van de motorrijtuigenbelasting kreeg voor auto’s die niet van haar waren. Uiteindelijk bleek de kentekenhouder haar gegevens te hebben gebruikt.

De overheid wil dat burgers zich melden bij Mijn Overheid om zo de post te ontvangen van overheidsinstanties waaronder de belastingdienst. Velen zijn erop aangesloten maar kijken er nooit naar. Ze hebben ook niet gevraagd om een email die je waarschuwt dat er iets in je postbox zit van de overheid. Na de Nationale Ombudsman heeft nu ook de Raad van State in een zeldzaam ongevraagd advies aan de regering gewezen op het feit dat digitalisering niet voor iedereen gesneden koek is en dat het tempo van digitalisering door de overheid voor hen veel te snel gaat. Genoeg mensen hebben geen idee wat zij aan moeten met de digitale omgeving van de overheid. Toch kan één gemiste mail grote gevolgen hebben, als bijvoorbeeld aanslagen of boetes te laat worden betaald.

De Raad van State constateert dat voor steeds meer mensen  lastiger wordt om gegevens op te vragen, uitzonderingen te maken of protest aan te tekenen. Door de voortgaande digitalisering van officiële post, vergunningsaanvragen en bezwaarprocedures dreigt de overheid voor te veel Nederlanders een onneembaar bastion te worden. Verschillende kranten berichten hierover. Al eerder heeft de Nationale Ombudsman bij het kabinet aangedrongen zorgvuldigheid te betrachten met de digitale communicatie.

Het kabinet onder leiding van staatssecretaris Raymond Knops wil echter het proces versnellen en kwam in juli met de Agenda Digitale Overheid, waarin een ambitieuze aanpak wordt voorgesteld omdat zo zegt hij ‘het leven van Nederlanders makkelijker wordt gemaakt.’ Hij vergeet nu even laaggeletterden en ouderen die grote moeite hebben met het digitaliseren van overheidsdiensten. De vraag is trouwens: zitten wij, Nederlanders, hierop te wachten? Sommigen zullen blij zijn maar ook zo velen niet en hebben de post liever thuis bezorgd.

Een andere kwestie is dat er zoveel overheden zijn. Er is niet één digitale overheid. We hebben de waterschappen, de gemeenten en de rijksoverheid met zijn verschillende ministeries en daarnaast allerlei overheidsdiensten zoals de belastingen en UWV. In plaats van het gemakkelijker is geworden voor de gemiddelde burger is het juist moeilijker geworden. Neem de gemeente Schagen: als je een paspoort wil, een ID-kaart,  huishoudelijke hulp of een geluksbudget moet je eerst een afspraak maken via de website van de gemeente. 

Hoeveel mensen doe je hier nu plezier mee? Die tussenstap kan je moeilijk klantvriendelijk noemen. De  burger zit daar niet altijd op te wachten. De Raad van State pleit dan ook voor keuzevrijheid voor de burger. Geen opgelegd pandoer dat digitalisering zo aan je wordt opgedrongen dat het lijkt op dictatuur. Het in contact komen met de overheid moet makkelijker worden, evenals de toegang tot de gegevens die de overheid van mensen gebruikt. Hier is geen woord spaans bij.

Net als de invoering van het Flex-werken is de digitalisering van de dienstverlening van de gemeente een centenkwestie. Het bespaart huisvestingskosten en baliepersoneel. Intussen gaan de gemeentebelastingen niet omlaag maar omhoog. Als burger merk je van de besparingen niets. Die verdwijnen in de gemeentekas. 

Eugeen Hoekstra