Column: De Vaandeldrager: hout, doek en klodders verf?

Enige jaren geleden hield de bekende Rembrandtkenner Ernst van de Wetering, die dit jaar is overleden, een lezing. Het was een verslag van de 46 jaar dat hij zich met de beroemdste Nederlandse schilder bezig had gehouden. De bevlogen wijze waarop hij over Rembrandt sprak, verried dat Rembrandt niet alleen zijn werk was, maar ook zijn hobby. Hij stond als het ware op met Rembrandt en ging met hem naar bed. Ik denk dat hij ook wel over Rembrandt droomde.

Signeerde Rembrandt zijn werken met -d of -dt? Meestal met -dt maar soms met -t als er geen ruimte meer was op het schilderij: detaillistische kennis die Van de Wetering zich eigen had gemaakt door studie. Door de schilderijen te ‘lezen’. Iedere kubieke millimeter had Van de Wetering onderzocht. Hij was daarom in staat om een pakkende, enthousiaste manier een lezing over Rembrandt te geven.

Van de Wetering hield zich tientallen jaren bezig met het toeschrijven of -afschrijven van stukken aan Rembrandt. Het draaide dan altijd om de vraag ‘is dit schilderij wel geschilderd door Rembrandt?’ Om die vraag te kunnen beantwoorden stonden de professor allerlei technieken ter beschikking. Hij hield niet alleen de wijze van schilderen, maar ook de compositie en de samenstelling van de verf onder een vergrootglas. Op een röntgenfoto is namelijk te zien of er een onderschildering aanwezig is. Zoja, dan kan deze duiden op authenticiteit. Het vaststellen van het aantal jaarringen in het hout van het raamwerk kan een indicatie zijn van het productiejaar.

Er was veel belangstelling voor de lezing van van de Wetering. De zaal zat propvol. Dat had vooral te maken met de Rembrandt hype die toen actueel was. Rembrandt is een publiekstrekker optima forma van het Rijksmuseum.

Toenmalig Rijksmuseum directeur Wim Pijbes liet geen mogelijkheid onbenut om zijn bedrijf te promoten. Hij is in veel televisieprogramma’s te zien geweest. Bij het bezoek van Obama zag Pijbes zelfs de kans schoon om samen met de president te poseren voor de Nachtwacht. De foto ging de hele wereld over en zal heel wat Japanners en Amerikanen er toe hebben aangezet Amsterdam te gaan bezoeken. Kassa voor het Rijksmuseum en economisch voordeel voor Amsterdam. Het Rijksmuseum wordt gesponsord door o.a. KPN en ING. Je kunt je afvragen In hoeverre het Rijksmuseum een neutraal beleid voert. Of zit daar soms de Culturele elite?

Een schilderij kan erg kostbaar zijn. In musea zijn voor miljarden aan schilderijen en kunstwerken aanwezig. Er gaan zeer grote kapitalen om in de kunstwereld. Toch is een schilderij slechts een samenstel van wat klodders verf en doek. Een schilderij heeft geen intrinsieke waarde. De waarde is relatief. ‘Wat een gek er voor geeft’. Is Nederland ‘gek’ als er 175 miljoen aan gemeenschapsgeld voor de Vaandeldrager betaald wordt?

Kees Zwaan