Column: Afvinklijstje veel meer is het niet

Burgerforum of burgerberaad is een stuk interessante vernieuwing van de democratie. Geen inspraakrondje of een beginspraakrondje omdat het zo hoort of omdat het afvinklijstje dit vraagt en de agenda (lees: de principes al in beton zijn gegoten) al vast staat, maar een fundamentele toevoeging aan de democratie. Door via loting burgers bij elkaar te zetten die fundamentele kwesties bespreken en met adviezen komen.

Maatschappelijke problemen zijn niet van zichzelf rechts of links. Woningbouw, klimaat, duurzaamheid, digitalisering en infrastructuur zijn grote maatschappelijke onderwerpen. Je kunt er alles van vinden, maar ze moeten wel worden opgelost.

Voor Schagen spelen belangrijke thema’s: de sprong over de N241. De grens tussen stad en platteland. Moet er wel groen verdwijnen voor beton en steen? Het college vindt dat dit kan en zelfs moet. De Energietransitie: windturbines, zonneparken, iedereen van het gas af en wie betaalt de rekening. Eén keer raden. De Omgevingswet komt er aan. Ook zo’n onderwerp dat iedereen aangaat.

Commissie Brenninkmeijer pleit voor burgerforum. Een burgerforum is een manier om politieke besluitvorming vanuit de samenleving te laten komen. Een groep gelote burgers doet, op basis van uitgebreide informatie en overleg, aanbevelingen over beleid die door de politiek worden gebruikt om besluiten te nemen. Een burgerforum (of –beraad) is niet hetzelfde als een referendum.

Daarbij wordt een complex onderwerp meestal teruggebracht tot een voor-of-tegen-vraag. Dat kan polariserend werken. Het is ook niet hetzelfde als inspraak, dat burgers alleen hun mening kunnen geven. In een burgerberaad kunnen deelnemers in een veel eerder stadium serieus meepraten over de kwestie: de stad Schagen raakt vol; wat moeten we nu? Welke oplossingsrichtingen zijn mogelijk? Stilstaan of verder ontwikkelen? En zo ja, hoe en waar?

Even een terzijde: merkwaardig is dat het college plotseling met zijn visie op de uitbreiding van de stad Schagen naar buiten kwam op het moment dat de omgevingsvisie was besproken in de raad. Had dit niet eerder bekend gemaakt moeten worden?

Het burgerforum moet volgens de commissie voldoen aan een aantal belangrijke voorwaarden: de juiste vragen moeten worden gesteld, de afspraken met de politiek over de uitkomsten van het burgerforum moeten hard zijn en het burgerforum moet een afspiegeling zijn van de bevolking.

Een burgerforum mag volgens de commissie ook niet vrijblijvend zijn. Daarom is het essentieel dat in de politieke besluitvorming de voorstellen uit het forum afgewogen worden en dat serieuze opvolging gewaarborgd is.

In Binnenlands Bestuur zei oud-burgemeester Hans Alberse (Oude IJsselstreek) dat de legitimiteit van het democratisch functioneren van gemeenteraden in het geding is. Het ‘systeemwereldje’ moet worden opgeschud, vindt hij. Ook de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) vindt dat de lokale democratie een opfrisbeurt nodig heeft. Er moet recht worden gedaan aan de belangrijke verbindende rol van gemeenteraden: dit verdient erkenning als vierde kerntaak van de raad.

De tijd van ‘we nemen het mee wat u zegt’ om vervolgens te lezen dat uw opmerking ‘niet leidt tot aanpassing van het plan’ moeten we achter ons laten.

Burgerforum en referendum zijn de nieuwe loten in de democratisch stelsel, maar de gevestigde politiek staat er huiverig tegenover. Het vertrouwen bij burgers in de overheid is niet groot. Ze zijn bang voor politiek opportunisme en juridisering van beleid waardoor burgers op een dwaalspoor worden gebracht: u kunt dit wel vinden, maar het is juridisch onhaalbaar!

Graag kijk ik naar dorps- en wijkraden. Ze zijn een bekend fenomeen in gemeenteland als een goede vorm van inwonersparticipatie Ze lopen vooruit op burgerzelfbestuur. Alleen ontbreekt de democratische grondslag. En daarom moeten de leden gekozen worden uit de bevolking. Burgerzelfbestuur in de vorm van gebiedsgerichte democratie. Burgers denken niet alleen mee met de gemeente, ze krijgen echt beslissingsbevoegdheid. Dan pas kan je eigenlijk spreken van échte vernieuwing.

Eugeen Hoekstra