Bouwt Schagen de verkeerde soort huizen?

Bouwen, bouwen, bouwen, maar de vraag is voor wie? De Schagense woningmarkt piept en kraakt. Starters trekken weer bij hun ouders in, ouderen blijven noodgedwongen in hun te ruime woning en alleenstaanden vinden nauwelijks een plek die ze kunnen betalen. Toch blijven beleidsmakers en politici hangen in de versleten mantra: bouwen, bouwen, bouwen. Alsof het probleem zich vanzelf oplost zodra er maar genoeg cement wordt aangemaakt. De werkelijkheid is complexer — en pijnlijker: we bouwen genoeg woningen, maar niet de woningen die mensen nú nodig hebben. En dat is geen toevalligheid, dat is politiek falen.

Volgens een recent rapport van ABN Amro is het idee van een absoluut woningtekort grotendeels een mythe. Als we kijken naar het aantal woningen per hoofd van de bevolking, is er in honderd jaar tijd juist sprake van een verdubbeling. In 1950 woonden we met vijf mensen in één woning. Nu zijn dat er gemiddeld nog iets meer dan twee. Het probleem is dus niet dat we te weinig huizen hebben, maar dat we de verkeerde soort huizen hebben.

In een samenleving waar inmiddels 40% van de huishoudens uit één persoon bestaat, blijven we bouwen voor het klassieke gezin met twee kinderen en een hond. Projectontwikkelaars kiezen logischerwijs voor grotere koopwoningen; die leveren meer op. Gemeenten juichen dat stilletjes toe: dure huizen betekenen meer belastinginkomsten en aantrekkelijke statistieken. En de landelijke politiek? Die kijkt toe, roept wat over “regie pakken” en duwt ondertussen vooral op aantallen.

Deze crisis is niet ontstaan in stilte. De toename van alleenstaanden is al decennia aan de gang. Het is een sociaal-demografische ontwikkeling, die je kon zien aankomen. Toch is het woningbeleid al die tijd gebaseerd gebleven op achterhaalde uitgangspunten over huishoudens, gezinsvorming en wooncarrières.  Jonge gezinnen zijn favoriet bij de huidige coalitie.

Ook de wetgeving en belastingregels belemmeren de broodnodige aanpassing van de woningvoorraad. Woningsplitsing — het opdelen van grote huizen in kleinere eenheden — is in veel gemeenten nodeloos ingewikkeld of zelfs onmogelijk gemaakt. Verhuizen naar een kleinere woning levert ouderen vaak nauwelijks voordeel op, mede door de wijze waarop vermogen en overwaarde worden belast. En voor ontwikkelaars zijn er nauwelijks financiële prikkels om juist de betaalbare, kleine woningen te bouwen die zo hard nodig zijn.

Kortom: de Overheid heeft jarenlang nagelaten om sturing te geven aan wat voor soort woningen we bouwen, waar en voor wie. Dit is geen technisch probleem. Het is een politiek probleem.

Zonder aanpassing van het woningaanbod zal de regionale leegloop alleen maar toenemen. Jonge mensen trekken weg bij gebrek aan passende woonruimte, ouderen vereenzamen in ongeschikte huizen en voorzieningen verdwijnen. De bouw van kleinere en meer diverse woningen is niet alleen een kwestie van wonen, maar ook van regionaal economisch en sociaal beleid.

De tijd van vrijblijvende beleidsvisies en symboolwetgeving is voorbij. Het Rijk moet regie nemen en niet alleen in woorden. Concreet: stuur op woningtype, niet alleen op aantallen.  Versoepel regels voor woningsplitsing en ombouwen. Maak verhuizen voor ouderen aantrekkelijker. Denk aan tijdelijke verhuisbonussen. Bescherm en breid de sociale- en middenhuur uit. Vooral alleenstaanden met een modaal of lager inkomen hebben passende huurwoningen nodig

De woningcrisis is niet alleen een kwestie van stenen stapelen. Het is het gevolg van politieke keuzes — of het gebrek daaraan. De Nederlandse wooncrisis is geen natuurverschijnsel, maar het resultaat van decennialang marktdenken, sturingsarmoede en gebrek aan lange termijnvisie. Het wordt tijd dat de politiek haar verantwoordelijkheid neemt en de woningmarkt weer vorm geeft in dienst van mensen, niet van modellen. Het credo moet zijn: bouw anders, niet alleen meer.

Eugeen Hoekstra