Latrelaties een ramp voor de huizenmarkt

Stel je voor: acht matrassen op een rij, elf mensen in een arbeiderswoning, snurkende ooms en stampende kinderen. Zo leefden we in de jaren zestig. Vandaag de dag zou het collectief trauma oproepen. In de moderne tijd is privacy heilig. Individualisering is de norm geworden. En nergens wordt dat schrijnender zichtbaar dan op de Nederlandse woningmarkt, waar een stille en grotendeels genegeerde ontwikkeling als een blok aan het been hangt: de latrelatie.

Meer dan een miljoen Nederlanders tussen de 18 en 60 jaar hebben een latrelatie – een relatie waarbij de partners bewust niet samenwonen. Ze houden van elkaar, delen lief en leed, maar ook hun woonruimte? Nee, liever niet. Ze verkiezen hun eigen bed, hun eigen badkamer, hun eigen stilte boven de gezelligheid (en ergernissen) van een gedeeld huishouden. Volgens het economisch platform Me Judice zijn dit bewuste keuzes, gebaseerd op persoonlijke waarden en voorkeuren. Maar deze romantische individualiteit heeft een prijs – en die betalen we allemaal. Kan het ook een tandje minder?

Stel: al die latters besluiten morgen wél onder één dak te kruipen. Dan komen er zomaar 500.000 woningen vrij. En dat terwijl het woningtekort begin 2024 op 401.000 woningen werd geschat. Probleem opgelost? Helaas. Me Judice nuanceert: de helft van de latters zou best willen samenwonen, maar ziet daarvan af vanwege praktische belemmeringen zoals gebrek aan betaalbare woonruimte of grote geografische afstand. In de praktijk zouden slechts 150.000 woningen kunnen vrijkomen. Nog altijd een gigantisch aantal.

En dat is precies het punt: de latrelatie, als moderne samenlevingsvorm, legt enorme druk op de huizenmarkt. In 1962 woonden er gemiddeld 3,5 mensen in één woning. Vandaag zijn dat er nog maar 2. Het aantal eenpersoonshuishoudens is explosief gestegen: van 2,3 miljoen in 2000 naar 3,3 miljoen in 2024 – dat is 40 procent van alle huishoudens. We bouwen bij, met man en macht, maar het is dweilen met de kraan open zolang steeds meer mensen in hun eentje een volledige woning bezetten.

Iedere woning die gebouwd moet worden, kost geld – veel geld. Met een gemiddelde bouwprijs van 300.000 euro per woning kost het bijbouwen van een miljoen huizen een astronomische 300 miljard euro. En dan hebben we het nog niet eens over de milieukosten. Meer huizen betekent meer energieverbruik, meer grondstoffen, meer ruimtebeslag. Het is veel efficiënter – en duurzamer – om met z’n tweeën of drieën samen te wonen dan ieder apart.

De vraag is dus: willen we als samenleving blijven investeren in een woonmodel dat gestoeld is op een steeds individualistischere levensstijl, of durven we het taboe te doorbreken en serieus te kijken naar manieren om het samenwonen aantrekkelijker, veiliger en voordeliger te maken?

Onderhuur kan gestimuleerd worden – bijvoorbeeld door mensen die woonruimte over hebben, te koppelen aan woningzoekenden. Grote, lege ‘nesten’ zouden via slimme woonconcepten gevuld kunnen worden met jonge alleenstaanden of starters.

We hebben in Nederland niet zozeer een tekort aan woningen, maar een overmaat aan mensen die alleen willen wonen – of daartoe worden gedwongen. De latrelatie is geen probleem op zich, maar wordt dat wél als de samenleving weigert na te denken over de ruimtelijke en economische gevolgen ervan.

Ja, we moeten ook eerlijk zijn over de maatschappelijke kosten van onze romantische autonomie. Als samenleving hebben we er belang bij dat mensen samenwonen. Niet alleen om de woningnood te verlichten, maar ook om de sociale verbinding, duurzaamheid en betaalbaarheid te bevorderen.

Eugeen Hoekstra