Column: Politie duldt het niet meer

De politie slaat alarm. Steeds vaker worden agenten ingezet bij situaties waarin mensen met verward gedrag betrokken zijn. Dat zijn geen criminelen, maar mensen in psychische nood. De politie moet optreden waar hulpverlening tekortschiet, en dat gebeurt inmiddels zo vaak dat het de spuigaten uitloopt.

Op 22 april werd in het centrum van Schagen een gewapende, verwarde man aangehouden. Zijn familie had de politie gewaarschuwd nadat hij ‘onbegrepen gedrag’ vertoonde. In plaats van zorg, kwam de politie — en die kon niets anders doen dan de achtervolging inzetten toen de man er met zijn auto vandoor ging. Pas op de Gedempte Gracht kon hij worden overmeesterd. Dit incident is exemplarisch voor een groeiend en structureel probleem.

De cijfers liegen er niet om. In 2021 waren er in de gemeente Schagen 225 meldingen van mensen met verward gedrag. In 2023 is dat aantal gestegen naar 364. In de eerste drie maanden van dit jaar alleen al kwamen er 93 meldingen binnen. De politie komt vaak bij dezelfde personen terug en is soms urenlang bezig met mensen die eigenlijk psychische hulp nodig hebben. Het gaat hier niet om boeven, maar om patiënten.

Waarom is dit zo uit de hand gelopen? Een belangrijke oorzaak ligt in het overheidsbeleid van de afgelopen jaren. Sinds 2014 zijn honderden verzorgings- en verpleeghuizen gesloten. De zorg is ‘verzelfstandigd’, ‘gedecentraliseerd’, ‘uitgekleed’ — kies zelf maar het eufemisme. Ouderen en mensen met psychiatrische problemen moeten nu langer thuis blijven wonen, vaak zonder voldoende begeleiding. Mantelzorgers doen wat ze kunnen, maar kunnen simpelweg niet de gespecialiseerde zorg bieden die deze mensen nodig hebben.

Het gevolg? Meer overlast, meer meldingen, meer dwangopnames. Onder zestig- tot tachtigjarigen is het aantal gedwongen opnames in vijf jaar met bijna 25% gestegen; onder 80-plussers zelfs met bijna 40%. Mensen die jarenlang wachten op passende hulp, komen pas in beeld als het escaleert. De politie moet dan ingrijpen — als sluitpost van een falend systeem.

Volgens het platform MIND is deze situatie het resultaat van falend zorgbeleid, vooral voor mensen met complexe psychiatrische problemen. En dat is geen kwestie van pech of toeval, maar van politieke keuzes. Onder leiding van oud-premier Mark Rutte is de zorg keer op keer uitgekleed. En nu zitten we met de gevolgen: mensen in nood krijgen geen hulp, maar een politieauto voor de deur.

De helft van de personen die te maken krijgt met dwangopname, vindt dit achteraf gerechtvaardigd, zo blijkt uit onderzoek, zegt psychiater Niels Mulder.  Als een psychiatrische  patiënt de eerste dwangopname achter zijn naam heeft staan, is de kans groot dat deze bij een volgend bezoek van de psychiater opnieuw wordt opgelegd, blijkt uit onderzoek.

Het afgelopen jaar zijn landelijk in totaal ruim 27.000 dwangopnames opgelegd, een lichte stijging ten opzichte van 2017. Een derde bestaat uit spoedopnames. In de meeste leeftijdscategorieën schommelt de laatste jaren het aantal opnames met dwang, maar onder ouderen is juist een duidelijke stijging te zien.

Laten we één ding duidelijk stellen: dit zijn geen incidenten. Dit is het voorspelbare en vermijdbare resultaat van jarenlang wanbeleid. De politie wil — en kán — deze taak er niet langer bij doen. Het is tijd dat de politiek verantwoordelijkheid neemt. Zorg hoort niet op het bureau van de wijkagent te eindigen, maar bij de professionals, die daarvoor zijn opgeleid.

Als we willen voorkomen dat mensen pas hulp krijgen wanneer het al te laat is, dan moeten we nú investeren in zorg, opvang en begeleiding. Niet morgen, niet volgend jaar, maar nu!

Eugeen Hoekstra