Column: Nu moeten de snackbars ook al weg!

De snackbar is het volgende doelwit in de strijd tegen overgewicht en ongezonde leefstijl. Staatssecretaris Vincent Karremans (VVD, Jeugd, Preventie en Sport) werkt aan een wetsvoorstel waarmee gemeenten de mogelijkheid krijgen om snackbars, dönerzaken, donutwinkels en andere ‘ongezonde’ voedselaanbieders te weren uit het straatbeeld – vooral rond scholen en in kwetsbare wijken. Volgens Karremans is het nodig, want het huidige Nationaal Preventieakkoord heeft te weinig opgeleverd.

Het klinkt daadkrachtig en laten we eerlijk zijn: ongezond eten is een serieus probleem. We leven in een obesogene samenleving. Fastfoodlocaties zijn sinds 2019 met ruim 20 procent toegenomen, terwijl de klassieke groenteboer en bakker verdwijnen. Kinderen groeien op tussen de reclames voor energydrank en snacks en de dichtstbijzijnde gezonde maaltijd is soms letterlijk kilometers verderop.

Toch schuurt het. Een VVD’er die de vrije keuze inperkt? Het is verrassend. We hebben het over een partij die normaliter de markt vrij wil laten, maar nu plotseling wetgeving overweegt om onze eetgewoonten te reguleren. Wat is de volgende stap? Een verbod op Airfryers in de keuken? Of een gezonde-voeding-controle bij de supermarkt?

Bovendien: als we het aanbod van ongezond voedsel willen terugdringen, moet er een alternatief zijn. En dat ontbreekt. Gezond eten is duur. Vers fruit, verse vis, biologische producten – het zijn luxeartikelen geworden. Voor mensen met een laag inkomen is gezond leven vaak geen haalbare keuze, maar een onbetaalbare luxe.

Karremans noemt kwetsbare wijken expliciet in zijn plan. Juist daar bevinden zich bovengemiddeld veel fastfoodzaken. Maar waarom zitten ze daar? Niet omdat de bewoners per se dol zijn op vette happen, maar omdat ze goedkoop, toegankelijk en verzadigend zijn. Wanneer je leefgeld beperkt is en je voor vijf euro vier monden moet vullen, is de snackbar of dönerzaak vaak de enige haalbare optie.

En dan rijst de vraag: is het eerlijk om mensen in armoede nog verder te beperken in hun keuzes, zonder eerst hun situatie te verbeteren?

De kern van het probleem is geen overvloed aan snackbars, maar een schrijnend tekort aan bestaanszekerheid. Armoede maakt ongezond leven onvermijdelijk. Als mensen niet zeker weten of ze morgen hun boodschappen kunnen betalen, kiezen ze voor het goedkoopste. Niet het gezondste.

Karremans’ plan mist die sociale dimensie. Nergens rept hij over het betaalbaarder maken van gezonde voeding. Er is geen voorstel voor subsidie op verse producten, geen investering in buurtsupers met gezonde alternatieven, geen verbreding van het schoolontbijt. En ook in de Tweede Kamer blijven plannen om de BTW op groente en fruit te verlagen al jaren liggen. Wilders’ ‘boodschappenbonus’ was niet meer dan een verkiezingsstunt.

Zonder sociaal beleid blijft gezondheidsbeleid hol. Dan krijgen we een wet die fastfoodlocaties uit de wijk verjaagt, maar mensen achterlaat met een lege portemonnee en een schap vol diepvriespizza’s in de supermarkt.

De overheid heeft de plicht om gezondheid te beschermen – zeker voor kinderen – maar ook de verantwoordelijkheid om bestaanszekerheid te garanderen. Dat staat niet alleen in onze Grondwet, maar ook in internationale verdragen zoals de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. En dan kun je niet volstaan met verboden. Dan moet je investeren in preventie èn perspectief. In gezonde wijken èn gezonde portemonnees.

Verbied snackbars gerust rond scholen. Geef gemeenten de middelen om buurten gezonder in te richten. Maar doe dat hand in hand met maatregelen, die gezond voedsel bereikbaar maken voor iedereen. Want alleen dan werkt het. Alleen dan voorkom je dat de strijd tegen overgewicht een nieuwe bron van ongelijkheid wordt.

Eugeen Hoekstra