Waarom krijgt Schagen financiële problemen?

Vanaf 2026 krijgt de gemeente Schagen mindergeld uit het gemeentefonds. Reden is dat het kabinet het gemeentefonds anders gaat indelen waardoor met name grote steden meer geld krijgen en vooral plattelandsgemeenten minder. Schagen valt onder deze laatste groep en moet rekenen op meer dan 1 miljoen euro minder. Het huidige model stamt grotendeels uit 1997. Sindsdien is er veel veranderd in de uitgaven van gemeenten, onder andere als gevolg van de decentralisaties in het sociaal domein.

Het kabinet vindt dat de ‘bekostiging’ teveel op ‘allerlei achterhaalde aannames’ is gebaseerd en dat het systeem moet worden bijgesteld. Vreemd is wel dat het nieuwe model er komt zonder overleg met gemeenten en provincies. De Tweede Kamer stelde nog vragen hierover aan minister Bruins Slot (Binnenlandse Zaken, CDA), maar zij hield zich op de vlakte. Het huidige verdeelmodel  moet volgens haar vervangen worden door het nieuwe verdeelmodel. De huidige verdeling is achterhaald en verouderd en doet geen recht meer aan de kostenstructuur van gemeenten anno 2022, vindt de minister.

Wat betekent dit concreet voor de gemeente Schagen? Schagen hoort tot de nadeelgemeenten en dit betekent dat ze er in drie jaar maximaal € 37,50 per inwoner op achteruit gaat. In  het eerste jaar bedraagt het maximale effect € 7,50 per inwoner, en in de twee daarop volgende jaren nog eens aanvullend € 15 per inwoner. Schagen telt op dit moment 46.800 inwoners en zal in het derde jaar 1,75 miljoen euro minder ontvangen. Een flinke aderlating dus.

Is Schagen centrumgemeente?

Gemeenten met veel centrumvoorzieningen boffen want zij ontvangen door de nieuwe verdeling meer geld. Maar dit heeft een forse nadelige uitwerking voor gemeenten met een veel beperktere centrumfunctie. Blijkbaar valt Schagen hieronder. De Raad voor het Openbaar Bestuur heeft geadviseerd om deze maatstaf (het hebben van centrumvoorzieningen) te heroverwegen (om de willekeurigheid), maar dit advies heeft de minister niet overgenomen.

Schagen ziet de bui hangen en heeft zich aangesloten bij een platform van middelgrote gemeenten die samen optrekken tegen de plannen van het kabinet. Ze zijn bang dat het ministerie de situatie in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht als uitgangspunt neemt, terwijl de zaken er op het platteland vaak heel anders voorstaan. Zodat beleid dat op basis van de situatie in de Randstad wordt gemaakt, pakt daar soms verkeerd uit, zo luidt de motivering.

Maar hoe dan ook, het lijkt erop dat de herverdeling van het gemeentefonds doorgaat. Maar er hangt iets nieuws in de lucht. Een nieuwe belasting die de gemeenten kunnen invoeren: de ingezetenenbelasting. Of iets dergelijks. Hierdoor kunnen gemeenten extra inkomsten binnenhalen. Schagen kan hiervan profiteren. Als deze belasting er komt, gaat een andere belasting omlaag: bijvoorbeeld de inkomstenbelasting.

Tegenvaller

Tenslotte hangt er nog een tegenvaller in de lucht: de opschalingskorting. De korting is bedoeld als ‘de fusieboete’ voor gemeenten die weigeren ‘tot grotere eenheden van meer dan 100.00 inwoners te worden.’ Volgens het kabinet werken grote gemeenten efficiënter. Uit de begrotingsstukken van de gemeente Schagen valt op te maken dat de korting de gemeente 975 miljoen euro , cumulatief in 2026, gaat kosten.

Het  gemeentebestuur schrijft in de begroting 2023 dat een scherpe begrotingsdiscipline  noodzakelijk blijft. “De prijzen blijven toenemen, de kosten in het sociale domein stijgen alsmaar verder en er zijn extra investeringen nodig voor de buitenruimten op de middellange termijn.”  De discussie over de vraag  hoe het college de hier genoemde tegenvallers denkt op te vangen zal vooral in de gemeenteraad gevoerd worden. Wie weet wordt de soep niet zo heet gegeten als ze nu wordt opgediend.