Weet u dat u aansprakelijk bent?

U bent ouder en u begeleidt schoolkinderen tijdens een uitje. Er gebeurt een vreselijk ongeluk met een kind tijdens een moment dat u even niet oplet. Pieter Heeffer van de Algemene Onderwijsbond is bang dat zo’n ouder hiervoor strafrechtelijk kan worden vervolgd. Hij zegt dit naar aanleiding van de verdrinking van een 9-jarig meisje in een zwembad in Rhenen vorig jaar.

Drie leraren en twee badmeesters zijn door het OM voor de rechter gesleept om zich te verantwoorden hoe het ongeluk heeft kunnen gebeuren in hun bijzijn. Juristen verbazen zich over deze aanpak. Waarom worden de instellingen, in dit geval de school of het zwembad, niet vervolgd?

Ouders die meehelpen kunnen  hierdoor ook in de problemen komen. Zij staan er vaak niet bij stil  dat ze verantwoordelijk kunnen worden gehouden als er iets misgaat tijdens een excursie of een uitje dat georganiseerd wordt door de school of de kinderopvanginstelling. Ongelukken zijn niet altijd te voorkomen. Als helpende ouders strafrechtelijk kunnen worden vervolgd, kan dit gevolgen hebben voor hun bereidwilligheid. Moeten we dit willen? 

De mogelijke strafrechtelijke vervolging wekt verbazing en onbegrip op bij juristen. Volgens hen had het OM beter de school of het zwembad verantwoordelijk kunnen houden, zoals in zulke gevallen gebruikelijk is. Advocaat Bram vindt dat de docenten worden neergezet alsof ze opzettelijk het meisje uit het oog hebben verloren. Het is nog al wat dat de docenten aansprakelijk worden gesteld. Als je een kind uit het oog verliest, is dat niet met opzet, meent ook Heeffer, die ook jurist is van de Algemene Onderwijsbond.

Scholen zijn de laatste jaren juist afhankelijker geworden van de hulp van ouders vanwege de bezuinigingen van de overheid. Scholen krijgen minder subsidies en willen de kinderen de leuke uitjes toch niet onthouden. Aan het steeds verhogen van de vrijwillige bijdrage van ouders aan de school zit ook een bovengrens. Dit betekent veelal dat een nog groter beroep wordt gedaan op de ouders van de kinderen. Nu lijkt dit niet zonder risico’s te zijn.

Overigens reikt de verantwoordelijkheid van ouders verder dan de school. Ouders die vriendjes van hun kinderen over de vloer krijgen, hebben ook voor hen een zorgplicht. Zo werd in 2010 een 47-jarige Amsterdammer veroordeeld omdat een 6-jarig vriendje van zijn dochter verdronk onder zijn toezicht. De man ging naar de sauna terwijl hij had moeten weten dat niet alle kinderen konden zwemmen. Gelukkig gaat het om zeldzame gevallen, maar sinds het recente optreden van de OM komt de hulp van ouders in een ander daglicht te staan.

Een nieuw fenomeen is de burgerparticipatie die mondt uit in initiatieven van burgers met instemming van de gemeente bij wie burgerparticipatie hoog in het vaandel staat. Initiatieven zoals het maken van een speelterrein voor kinderen, het bouwen van een vissteiger langs de walkant van een sloot  of het maken van een braaiplek voor de barbecue worden talrijker, maar daarmee neemt het risico toe dat er iets fout gaat.

Burgers staan niet stil bij zoiets als aansprakelijkheid of het risico om aansprakelijk gesteld te worden. Het “wat niet weet, wat niet deert” is en beproefd recept, maar getuigt van een risicovolle houding. Het gaat goed zolang het goed gaat. Aansprakelijkheid gaat niet weg als je er geen aandacht aan besteedt, las ik ergens. Gemeenten hebben een zorgplicht richting de burgers en hun initiatieven. Ik vind dat de gemeente initiatiefnemers goed moet informeren voordat ze aan de slag gaan.  

Bijna alle gemeenten hebben een vrijwilligersverzekering afgesloten om risico’s van vrijwilligers bij de uitoefening van hun taken af te dekken. Kortweg: de vrijwilligers vrijwaren van ’toestanden’.  De verzekering vrijwaart ook organisaties van risico’s en aansprakelijkheden van en voor hun vrijwilligers. Toch is het goed de polis door te lezen want is elke burger een vrijwilliger als hij optreedt namens zich zelf of namens de buurt waar hij of zij woont? Toch geen gekke vraag, lijkt mij.

Eugeen Hoekstra