Geef gemeenteraadsleden gewoon loon Een column

Een Denktank van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) onder leiding van de Amsterdamse wethouder Kajsa Ollongren is met ideeën gekomen om de positie van de raadsleden te versterken. Eén van de ideeën is om de gemeenteraden compacter te maken. Daar ben ik voor. De raad van Schagen telt maar liefst 29 leden, kan met meer dan de helft minder. Onmogelijk, hoor ik de raadsleden vertwijfeld zeggen; we komen om in het werk. En daar heeft Ollongren iets op gevonden: schakel burgers in en benut de kracht van de samenleving.

Ollongren zegt dat raadsleden een verbindende functie vervullen binnen de gemeente, zij zijn als het ware het kruispunt tussen inwoners en het gemeentebestuur. Was dit maar waar. Raadsleden besteden de meeste tijd aan vergaderingen die gedicteerd worden door de agenda van het college. Zelden houden fracties hoorzittingen voordat ze een besluit nemen dat een bepaalde bevolkingsgroep raakt.

Nimmer worden inwoners belast met het uitdelen van subsidies aan bijvoorbeeld sport, cultuur en zorg. Het grootste probleem is niet het tekort aan tijd, maar het onvermogen zaken te delegeren naar inwoners, waarvan sommigen beter opgeleid zijn dan menig gemeenteraadslid.  

Waarvan ook afscheid genomen moet worden is de partijpolitiek. Ollongren rept hier niet over. Burgers willen dat de gemeenteraad maatschappelijke problemen oplost. Burgers hebben een hekel aan het politieke gehakketak en aan politieke spelletjes. Ze moeten ideeën bedenken om kwesties die spelen op te lossen. Zo moet het: raadsleden worden gekozen om hun ideeën en inzichten. Niet omdat ze meeliften met de lijsttrekker. 

Begrippen als coalitie en oppositie in de gemeenteraad zijn achterhaald. Het gaat om samenwerking. Wethouders moeten worden benoemd door de burgemeester die uiteraard door de bevolking gekozen wordt. Samen met de raad voeren zij het raadsprogramma uit. Ollongren had ook wel iets kunnen zeggen over de kiesdrempel. Deze kan best naar 5%. De raad van Schagen telt maar liefst negen fracties. Neem me niet kwalijk, wat voegt dit relatief hoge aantal toe aan de kwaliteit van de besluitvorming en het besturen van de gemeente?

Wat Ollongren ook vergeten heeft te onderzoeken is hoe het komt dat zo weinig mensen actief zijn in de politiek. De tanende belangstelling is zo groot geworden dat de vijver waaruit raadsleden en wethouders worden gerekruteerd steeds kleiner aan het worden is. Zo klein zelfs dat de legitimiteit geweldig onder druk staat en gemeenteraden nauwelijks nog bestaansrecht meer hebben.

Ook vergeet ze te zeggen dat door invloedverlies van de raad, de macht van de vijfde colonne, de ambtenaren enorm aan het toenemen zijn. Dit betekent dat er bijkans geen besluiten meer worden genomen zonder de zegen van de ambtelijke top.

Een goed voorbeeld is Hollands Kroon waar ambtenaren erin zijn geslaagd de politici zo ver te krijgen dat zij de hele Wmo-zorgpoot uit handen hebben gegeven. Misschien is dit wel het begin van een trend. Dat we voor onze paspoorten en rijbewijzen bij de HEMA moeten zijn. En voor het aangeven van een geboorte bij de thuiszorgwinkel.

Zoals gezegd heeft de Denktank onderzocht welke veranderingen noodzakelijk zijn om de gemeenteraad toekomstbestendig te maken. Er is in de afgelopen tijd veel gebeurd. Ollongren noemt de dualisering als een van de veranderingen, maar ze zegt er niet bij dat deze zo goed als mislukt is. In Schagen vergaderen de wethouders nog braaf mee met hun fractie zodat het een uitzondering is dat zo’n fractie dwars gaat liggen.

Zo’n uitzondering was onlangs bij de VVD die haar wethouder André Groot de deur uitwerkte omdat hij de OZB-verhoging van 9% wel wilde maar zijn fractie absoluut niet. Uitzonderingen heb je altijd, maar het is bepaald geen regel. Zo komen we wethouder Steven van Dijk met financiën in zijn portefeuille, vaak tegen in twee fracties:  Wens4U en PvdA. Van Dijk is namelijk lid van de PvdA. Nee, het dualisme is al lang geleden ten grave gedragen. Besluiten worden genomen in de coalitiefracties, niet in de raad.

Bovenop de dualisering kwamen de gemeentelijke herindelingen en de recente decentralisaties in het sociale domein. Gevolgen zijn grotere gemeenten, schielijk onbeheersbare processen, vaak regionaal georganiseerd, en een steeds wijdere kloof tussen de burgers en het politieke bestuur. Ollongren vindt daarom dat de positie van de gemeenteraadsleden aan verandering toe is. Mee eens.

Mijn advies is: maak de gemeenteraden een groot stuk kleiner en maak van het raadslidmaatschap een betaalde functie net als van een wethouder.

Eugeen Hoekstra