Eenzaamheid leidt tot verandering in het brein

We denken veel te simpel over eenzaamheid. Als die toestaand negen maanden heeft geduurd dan is er sprake van een chronisch probleem dat leidt tot een verandering in de hersenen waardoor de wilskracht afneemt en dan kan je niet aankomen met een huisbezoekje, een vragenlijst en een goed bedoelde uitnodiging om een keer naar buiten te gaan.  

Uit onderzoek van de GGD blijkt dat in Schagen 41,3% (4.168) van de ouderen zich matig eenzaam voelt en 8,5% (860) zeer ernstig eenzaam. Van de ondervraagden voelt 31,7%  (3.207)zich emotioneel eenzaam en 52,5% (5.311) sociaal eenzaam (GGD, 2016).

Minister De Jonge zegt te weten dat meer dan de helft van de 75-plussers zich eenzaam voelt. Ik weet zeker dat er ook veel eenzaamheid is onder jonge ouderen en onder jeugdigen. De Jonge heeft voor dit jaar en volgend jaar 8 miljoen euro vrijgemaakt voor de strijd tegen de eenzaamheid. Het bedrag stelt weinig voor. Een flink deel gaat op aan het landelijk bureau dat de minister in het leven gaat roepen. Hij mikt op huisbezoeken aan deze groep ouderen. Dat gebeurt al. Ook in Schagen. Vrijwilligers moeten getraind zijn. Zij moeten zelf hebben nagedacht over hun eigen eenzaamheidsgevoelens en dit moeten kunnen verwoorden. Dan pas kunnen zij een echte verbinding maken met het gevoel van eenzaamheid van de ander.

De doorgeschoten individualisering leidt tot fragmentering van de samenleving. Sociale verbanden kwijnen weg waarvoor hypes in de plaats komen. Er ontstaan parallelle samenlevingen van rijke en arme mensen en van hoogopgeleide en laagopgeleide mensen. De kerk als ontmoetingsplaats van gelijkgestemden verliest meer en meer haar  functie. Het sociale vangnet is broos en mensen schamen zich om hulp te vragen. Ze zijn bang dat ze verkeerd begrepen worden. Eenzaamheid, rouw en verdriet, mogen niet lang duren omdat de samenleving er geen geduld voor heeft. Kop op, stap uit je misère, luidt de boodschap. Het is genoeg geweest. Hoe erg is dit om dit zo te menen?

Deskundigen zeggen dat wanneer iemand zich langdurig – langer dan een maand of negen – eenzaam voelt, er iets verandert in het brein: er is sprake van een verandering in het doen en laten. Diezelfde verandering houdt hen tegen het leven te leiden dat ze zo graag willen. Het geheel aan veranderingen betekent dat iemand alleen met kennis en maatwerk geholpen kan worden. Een vrijwilliger die op huisbezoek gaat werkt niet.

Knelpunt is dat er bij de overheid én bij professionals in het veld vaak nog goede kennis van eenzaamheid ontbreekt. Het ontbreekt namelijk aan een diagnostisch instrument voor professionals om eenzaamheid vast te stellen en dus ook om de weg naar de juiste effectieve aanpak te vinden. Pas als die kennis voorhanden is kunnen cliënten die problemen hebben met eenzaamheid worden ‘herkend’ en – als zij dat zelf ook willen – goed worden geholpen. Er komt meer kijken dan een dagje training.

Eugeen Hoekstra