Column: Zelfservice overheid zorgelijke trend

Het is een onmiskenbare trend: overheden die steeds vaker hun eigen verhaal rechtstreeks aan de burger vertellen via social media. Facebook, X en Instagram worden ingezet om bewoners te informeren over nieuwe wetten of subsidies, maar ook om nieuw beleid te verdedigen. Dat lijkt transparant, maar de gevolgen voor onafhankelijke nieuwsplatforms zijn zorgwekkend.

Op het eerste gezicht lijkt het een win-winsituatie. Burgers hebben direct toegang tot informatie, ongefilterd en snel. Overheden hebben een podium waarop ze hun boodschap met precies de juiste toon en timing kunnen presenteren. 

Maar wat gebeurt er als die boodschap geen vragen toestaat? Of wanneer ze alleen het positieve belichten? Onafhankelijke journalisten stellen normaal die vragen, maar dat wordt steeds moeilijker als overheden de communicatie buiten de traditionele media om doen. 

Een subtiel maar venijnig gevolg is de verschraling van de journalistiek. Onafhankelijke nieuwsplatforms die afhankelijk zijn van lezers, luisteraars of kijkers verliezen terrein aan de directe kanalen van de overheid. Het is één van de redenen dat onlangs nog Flessenpost uit Schagen ermee stopte. 

En het is ook vreemd. Publieke omroepen (landelijk, regionaal en lokaal) worden betaald door de overheid. Met een reden. De omroepen zijn de waakhond van de democratie. Kritische journalisten dwingen beleidsmakers om na te denken over plannen en die uit te leggen. Diezelfde overheid lijkt de publieke omroep te mijden om haar eigen verhaal te kunnen vertellen. 

Commerciële media, zoals kranten, zijn afhankelijk van betalende lezers. Maar waarom zou een burger betalen voor een artikel over een gemeentelijk verkeersplan, als de gemeente het al op Facebook heeft toegelicht? Die economische realiteit dwingt commerciële platforms om zich te richten op clickbait en sensatie, ten koste van diepgravend onderzoek.

Daarnaast worden overheden steeds meer regisseurs van hun eigen beeldvorming. Ze kunnen – bewust of onbewust – onderwerpen omzeilen die lastig liggen. Kritiek verdwijnt uit het zicht van volgers, want de algoritmes van social media belonen populariteit, niet nuancering. Zo dreigt de informatievoorziening te verschuiven van ‘controle en balans’ naar ‘like en deel’.

Het belang van onafhankelijke nieuwsplatforms kan niet genoeg worden benadrukt. Juist in een tijd waarin de lijnen tussen nieuws en propaganda vervagen, moeten zij de waakhond blijven. Die rol moet worden gekoesterd, niet vermeden.