Column: Wie gaat de oorlog betalen?

De toenmalige minister Lieftinck ontwierp een wet getiteld ‘vermogensheffing ineens,’ die onderdeel was van een rigoureus financieel saneringsplan. Dat plan had als doel de Nederlandse financiën te herstellen na de schade van de Tweede Wereldoorlog. Want Nederland was voor een groot deel verwoest en leeg gestolen door de Duitsers. Veel mensen waren door de oorlog in armoede vervallen en hadden nauwelijks geld om nieuwe kleren te kopen. Nederland was arm, maar een kleine groep had zich enorm verrijkt tijdens de oorlog. Om Nederland weer op te bouwen was veel geld nodig. Dat werd geleend waardoor de staatsschuld opliep. Lieftinck benadrukte dat de door hem voorgestelde heffing noodzakelijk was om de staatsschuld omlaag te krijgen. Eerder had hij ook een vermogensaanwasbelasting ingevoerd. Met beide belastingmaatregelen richtte hij zich op het aanpakken van de grote vermogensongelijkheid en in samenhang daarmee ook op het herstellen van de publieke financiën. Op een ‘gezonde’, gevulde schatkist.

Lieftinck wees erop dat sommige Nederlanders tijdens de oorlogsjaren een flinke vermogensgroei hadden doorgemaakt, terwijl anderen ernstige verliezen hadden geleden. De kloof tussen arm en rijk was erg groot geworden in die jaren. De vermogensheffing was bedoeld om deze onrechtvaardige ongelijkheid te corrigeren door degenen die financieel gespaard waren gebleven, een extra bijdrage te laten leveren. Hij vond de heffing sociaal en moreel verantwoord. Daarnaast speelde de vermogensheffing ook een rol in het voorkomen van inflatie en het stabiliseren van de economie.

Volgens de minister was het een poging om de lasten eerlijker te verdelen. Het wetsontwerp voor de vermogensheffing-ineens werd medio 1947 door de Tweede Kamer goedgekeurd, waarbij de Partij van de Vrijheid (VVD) de enige partij was die tegenstemde. En waarschijnlijk zal de huidige VVD alles in het werk stellen om het vermogende deel van de bevolking financieel te ontzien en de extra miljarden te financieren door bezuinigingen op gezondheidszorg en sociale wetgeving. De VVD wil miljonairs en miljardairs de hand boven het hoofd houden.
Met de solidariteitsheffing werd de verarming ‘herverdeeld’, maar legde vooral de last op vermogenden in plaats van op de gehele gemeenschap. De rijken werden daardoor iets minder rijk en de armen iets minder arm.
Toch verlaagde de Tweede Kamer het door Lieftinck voorgestelde belastingtarief op de valreep van 5 tot 25% naar 4 tot 20%, wat de opbrengst met 400 miljoen verminderde, maar nog steeds 1,6 miljard opleverde. De Kamer besloot ook dat bedrijven de heffing over acht jaar konden spreiden, wat drie jaar langer was dan oorspronkelijk voorgesteld. Alleen de PvdA en de CPN waren tegen de verlaging van de tarieven. Waarschijnlijk had ‘links’ ze liever nog hoger gezien.

Bij de volgende verkiezing op 29 oktober kun je stemmen vóór of tegen grote vermogensongelijkheid. Wil je dat de sterkste schouders de zwaarste lasten gaan dragen? Stem links. Wil je dat de zwakste schouders de zwaarste lasten gaan dragen? Stem dan rechts. Bijvoorbeeld VVD. Kortom, wie gaat de oorlog betalen?