Column: Why socialism?

Wie kent hem niet? Albert Einstein was één van de grootste geleerden aller tijden. Einstein dacht over allerlei zaken diep na en was niet alleen maar bezig met natuurkunde. Zo dacht hij ook na over hoe een betere maatschappij bereikt kon worden en kwam daarbij uit op het socialisme. In 1949 schreef hij een artikel waarin hij uitlegde waarom socialisme noodzakelijk is om een betere wereld te bereiken: ‘Why socialism?’ is de titel van zijn betoog.

De mensheid bevindt zich nog steeds in de ‘roofzuchtige fase’ volgens Einstein. In deze fase geeft de mens het meest om zichzelf en zijn naasten en probeert zich zoveel mogelijk toe te eigenen ten koste van anderen. Er is nog geen evenwicht gevonden tussen het egoïsme van het individu en zijn gemeenschapszin. Wij zijn allen het product van de ons omringende (egoïstische) cultuur en onderworpen aan de heersende economische structuur. Toch heeft het individu de samenleving nodig om hem te voorzien van voedsel, kleding en een dak boven het hoofd. Je bent erg afhankelijk van je omgeving. Het verschijnsel ‘voedselbank’ in een welvarende samenleving zoals die van ons had Einstein verwerpelijk gevonden.

Einstein geeft de ‘economische anarchie (neo-liberalisme) van de kapitalistische samenleving’ de schuld van de crises, waarbij de ‘arbeiders’ (de niet-bezitters van productiemiddelen) het gelag betalen. Bovendien oefent een ‘oligarchie van kapitalisten’ indirecte controle uit over de belangrijkste media: zij bepaalt wat er in de kranten en op televisie komt. Vervolgens wordt ons een wereld voorgeschoteld die voor de meeste mensen niet haalbaar is. In Nederland is dat de wereld van de rijke BN’ers die uitgebreid wordt geëtaleerd op televisie.

Er is een wereld van grote ongelijkheid, waarvan armoede een symptoom is. De enige oplossing is volgens Einstein een socialistische economie, waarbij het onderwijs niet gericht is op (economisch) succes, maar op sociale doelstellingen, bijvoorbeeld het ontwikkelen van verantwoordelijkheid voor de medemens. De productiemiddelen zijn in zo’n samenleving niet in handen van weinigen (geliberaliseerd en geprivatiseerd), maar van de hele gemeenschap. Arbeid is in zo’n samenleving gericht op behoefte en niet om rijkdom op te hopen bij een handjevol miljardairs. Een socialistische samenleving garandeert een menswaardig bestaan voor ieder individu…

KEES ZWAAN