Column: Vrij spel voor huisvestingcowboys

Projectontwikkelaars lijken de hele Noordkop af te struinen in de hoop objecten te vinden die ontwikkeld kunnen worden tot grootschalige verblijfplaatsen voor arbeiders. Bedrijven in de Noordkop zitten namelijk te springen om arbeiders. En vooral om goedkope arbeiders.

Want Noordkoppers passen ervoor om voor een laag loon hard te werken. Mensen uit andere landen, vooral uit Polen, reizen naar de Noordkop om dat wél te doen.
Er zijn verschillende woorden in omloop voor mensen uit andere landen die hier komen werken. Het zijn gastarbeiders, arbeidsmigranten of flexwerkers. Eigenlijk zijn het gewoon arbeiders. Mensen die vaak het laagbetaalde, ongeschoolde werk doen. Arbeiders dus die hier niet alleen willen werken, maar ook moeten wonen en recreëren. 
Voor die mensen loont het blijkbaar de moeite om huis en haard te verlaten voor een karig inkomen. Omdat zij niet iedere dag weer naar hun woning in Polen kunnen reizen zijn zij gedwongen hier langere tijd te verblijven. Dat betekent dat zij niet alleen een dak boven hun hoofd nodig hebben, maar een ’thuis’. Want hun leven bestaat niet uitsluitend uit werken, eten en slapen. Als je wilt presteren is een huiselijk leven onontbeerlijk voor je welzijn.
Normaal gesproken moet iemand die hier werkt een woning hebben. Dat blijkt problematisch te zijn, want er zijn er niet genoeg van. Zelfs niet genoeg voor mensen die in de Noordkop zijn geboren. Het tewerkstellen van (gast)arbeiders loopt vast door een groot probleem: er zijn geen woningen beschikbaar. Er is woningnood. Je zou kunnen zeggen dat als er geen woningen beschikbaar zijn er geen arbeiders kunnen komen. Als een werkgever dan toch graag arbeiders aan wil nemen zou hij gebruik kunnen maken van een regulier hotel. Daar hangt natuurlijk wel een prijskaartje aan. De arbeiders zelf kunnen dat niet betalen. Bovendien zou hotelkamerbewoning van zeer tijdelijke aard moeten zijn. 
Een echt hotel voor arbeiders? Dat is veel te duur. Het zou de winst van ondernemers flink afromen. Bedrijven moeten zoveel mogelijk winst genereren en zo mogelijk groeien. Daar is meer personeel voor nodig. Zo mogelijk hardwerkend, goedkoop personeel. 
Slimme vastgoedondernemers en -projectontwikkelaars spelen dan ook in op de vraag vanuit ‘de markt’. Speurend in Hollands Kroon zien ze verlaten, vervallen boerderijen, koeienstallen, kippenhokken en landbouwschuren. In hun verbeelding zien ze op die plekken grote pensions verrijzen. Pensions die honderden arbeiders kunnen huisvesten en dientengevolge veel geld op kunnen brengen. Waar eens koeien, kippen en varkens werden gestald, zullen dan Polen worden gehouden. Een zeer lucratief verdienmodel voor huisjesmelkers en huisvestingscowboys.
Een karakteristieke, monumentale boerderij is bijvoorbeeld ten prooi gevallen aan een ‘succesvolle’ vastgoedondernemer. Logischerwijs zou het historische Joodse Werkdorp een museale functie moeten krijgen. Het college van B&W lijkt echter gezwicht te zijn voor de financieel-economische argumentatie van Joep Karel, de eigenaar van de boerderij. Het lijkt erop dat de gemeenteraad hierbij niet veel in de melk te brokkelen heeft. En de omwonenden in ieder geval helemaal niet.
En er zijn nog meer objecten die worden voorgesteld om te verbouwen tot woonverblijven voor arbeiders. Zelfs oude stallen van slager Piet Ottens lijken geschikt om omgebouwd te worden (of plaats te moeten maken voor een aantal woonbarakken) tot verblijfplaats van misschien wel een paar honderd arbeiders. Ze kunnen zich zo aanmelden als vrijwilliger om te helpen bij de Wiron ruiters, enige meters verderop. En als ze gezamenlijk een fjordenpaard aanschaffen kunnen ze zich in de manege laten opleiden tot ruiter. 
Als er op een bepaalde plaats geen gelegenheid is om te wonen, kun je er eigenlijk ook niet werken. Maar nood lijkt wet te breken. Dat gold ook vlak voor de Tweede Wereldoorlog. Via reguliere Arbeidsbureaus vonden velen, ook Noordkoppers, werken in Duitsland. Net als anno 2020 in de Noordkop was er eind jaren dertig een bloeiende economie in Duitsland, maar had men te kampen met een groot tekort aan arbeiders. De Duitse mannen dienden namelijk als dienstplichtig soldaat in de Wehrmacht. 
In de Noordkop heerste echter grote werkloosheid. Een uitkering in Nederland was laag: je hield je gezin maar net in leven. Gelokt door flinke lonen trokken Nederlanders naar onze Oosterburen om daar te gaan werken in de agrarische sector of in de (oorlogs)industrie. Al gaat de vergelijking niet helemaal op, overeenkomsten zijn er wel degelijk. Nederlanders vonden in Duitsland een goed belegde boterham, stuurden guldens naar het thuisfront en verbleven er maandenlang. Poolse mannen en vrouwen vinden in de Noordkop een belegde boterham en sturen de overgebleven euro’s naar hun gezinsleden in Polen. 
In het Duitsland van tegen de Tweede Wereldoorlog werden in steden oude, verlaten gebouwen enigszins opgeknapt om daar de ‘arbeids’ migranten uit omringende landen te laten wonen. Sommige fabrieken bouwden zelfs woonbarakken op hun terrein. Zo waren de arbeiders dicht bij hun werk. Noordkoppers waren liever thuis gebleven, maar nood breekt wet. Poolse mensen waren ook liever thuis gebleven, maar nood breekt wet.
Het grootschalig huisvesten van arbeiders is hoe dan ook onwenselijk en is bijzonder nadelig voor het welzijn van deze mensen. Eerst dient gezorgd te worden voor passende woonruimte met een huiselijk karakter. Kleinschaligheid is wel een eerste vereiste waaraan een huiselijke woonplek moet voldoen.

Lukt dat allemaal niet, dan zal de economie een stapje op de plaats moeten maken of zelfs een stap terug moeten doen. Ondernemers zullen hun productie moeten terugdraaien en genoegen moeten nemen met minder winst. Menselijk welzijn is van groter belang dan goedgevulde beurzen van ondernemers. Om met VVD-politicus Remkes te spreken: “Niet alles kan”. Daar zullen de ‘ja, tenzij’ aanhangers echt aan moeten wennen…

KEES ZWAAN

Foto 1: Het Joodse Werkdorp: 240 arbeiders.
Foto 2: De stallen van Piet Ottens: 300 arbeiders.