Column: Toespraak Mark Rutte roept ook vragen op

De toespraak van Mark Rutte wordt alom geprezen, verbindende teksten en goed opgebouwd, maar het venijn zit in de keuze van het scenario: we moeten het uitzieken met z’n allen. Zo bouw je immuniteit op. Maar zolang dat schild er niet is lopen vooral ouderen en chronisch zieken gevaar.

Heel veel Nederlanders zullen het virus krijgen en ziek worden, maar de klachten zullen licht zijn, aldus de premier. Maar ik ben bang dat vooral ouderen en chronisch zieken het gelag zullen betalen.

Is mijn vrees terecht?. Het is best riskant om te beweren dat bij de meeste Nederlanders de ziekte mild zal verlopen. Er zijn ook veel jongeren die doodziek worden door het virus. Italië heeft gekozen voor een totale ‘lockdown’ en Frankrijk nu ook. Nederland kiest voor het woekerscenario om hiermee ‘kudde immuniteit’ op te bouwen.

Maar zolang die bescherming er niet is lopen ouderen en chronisch zieken extra risico. Nu al zie je dat onder de sterfgevallen het veelal ouderen zijn. Toch denk ik dat wanneer het dodental flink oploopt, de publieke opinie zich gaat verweren en dat er dan weer een nieuw scenario klaar staat.    

Rutte heeft ook gekeken naar de economische gevolgen van de corona-crisis. Zijn belofte dat het kabinet alles zal doen om te voorkomen dat bedrijven failliet gaan en werknemers hun baan zullen verliezen is vergaand en prijzenswaardig. Maar we weten uit ervaring dat bij de overheid altijd een grote kloof zit tussen  beloven en doen.

De uitvoeringspraktijk is weerbarstig en omgeven door bureaucratie. Wat kan de lokale overheid doen om de gevolgen van het corona-virus te compenseren? Diverse analisten verwachten dat de economische schade zal toenemen, met name voor de direct getroffen sectoren.

Bij sommige groepen dreigt een reëel risico op baanverlies, waaronder mensen met een tijdelijk of flexibel contract zoals een nulurencontract. Zij dreigen door stilvallen van het werk hun baan te verliezen. Daar komt bij dat een deel van de Nederlandse gezinnen al voor de corona-uitbraak financieel kwetsbaar is bij tegenspoed. Ongeveer een miljoen gezinnen hebben geen reservepotje.

Zzp’ers moeten hun hand ophouden bij de gemeente. Rutte beloofde dat de regels worden versoepeld, maar minister Eric Wiebes zei heel wat anders: “Hij zei toen dat zelfstandigen ‘wel de groep zijn die zelf hebben gezegd ‘ ik hoef geen vast dienstverband’.’ “Dit zijn mensen die hebben zelf bewust dat risico genomen”. Hij is later op zijn woorden teruggekomen, maar het voorspelt niet veel goeds.

Zzp’ers kunnen dus inkomensondersteuning krijgen van de gemeente. Ze kunnen een beroep doen op het Besluit bijstandverlening zelfstandigen (Bbz). Deze regeling is bedoeld voor ondernemers met een levensvatbaar bedrijf, die tijdelijk financiële problemen ondervinden.

De hulp kan een periodieke uitkering zijn of bedrijfskapitaal. De regels zijn streng en daarom heeft Rutte gezegd dat de regels soepeler worden. Het geld moet snel worden uitgekeerd, aldus de premier.

Maar ja, hoe bepaal je dat een Zzp’er een levensvatbaar bedrijf heeft? Dat er gezegd wordt ‘u bent al failliet.’ Ik zie de formulieren met dito vragen al komen.

Als de uitkering een lening is die moet worden terugbetaald, is er dan geen sprake van uitstel van executie?  En hoe lang mag de inkomensondersteuning duren? Onzekerheid troef.

Nog een punt: het Rijk is niet te vertrouwen omdat het vaak voorkomt dat het Rijk de gemeenten halverwege de rit in de steek laat en met de financiële schade laat zitten. Het is te hopen dat Rutte ruimhartig over de brug komt.

Eugeen Hoekstra