Column: Schendt Schagen de privacyrechten?

De gemeente Schagen was vorig jaar de eerste gemeente in Noord-Holland met een UDC. De elfde Urban Data Center in Nederland. De inbedrijfstelling was in oktober vorig jaar. Schagen doet dit samen met Den Helder.

In dit Datacenter werkt Schagen samen met het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). De bedoeling is heel veel data inzamelen om beter beleid te maken. Kennis is ook macht. Datagedreven beleid. Daar gaat het om.

Weten in welke buurt de armoede het grootst is? Of de meeste alcohol wordt gedronken? Of de zorgconsumptie het grootst is? Of in welke buurt de hoogste inkomens zijn? Elke straat zijn profiel. Elke groep zijn groepsprofiel.

Waar is het autobezit onder 75-plussers het grootst? Waar wordt het meest gestookt? Doel is dat overheid meer inzicht krijgt in wat er feitelijk in hun gemeente gebeurt. Dan kan je hierop je beleid afstemmen.

Philips gebruikt tandenborstels om je mondzorg in de gaten te houden. Scheelt er iets dan weet je dit via een app op je smartphone. Philips kijkt mee en nu ook uw gemeente.  

Het UDC gaat gebruik maken van de vele sensoren in de samenleving. Deze leveren ‘machine gegenereerde data’ op om die vervolgens omzetten naar statistiek. Komt zo niet onze privacy in gedrang? 

Dit gebeurt al. Belanghebbenden vissen informatie uit je gebruik van de smartphone, facebook en andere sources. Je krijgt de reclame die toegespitst is op jouw omstandigheden.

Het wordt wel de ‘Ready’ overheid genoemd. Met behulp van sensoren in de openbare ruimte kan de gemeente op grootschalige wijze data inwinnen. Mag  dit zo maar? Waarom niet?

De gemeente wil antwoorden: kunnen sociale voorzieningen in de toekomst nog verbeterd worden? Blijft de aanpak van criminaliteit effectief? En is de gemeente in staat hulp aan arme gezinnen te bieden zonder de kosten de pan uit te laten rijzen?

Door slim en efficiënt omgaan met data kan de gemeente kiezen voor de meest praktische oplossingen. De gemeente Schagen moet dan wel spelregels vastleggen om misbruik van data te voorkomen. Dit is nog niet gebeurd.

Lokale overheden proberen net als de rest van de wereld dus besluitvorming te verbeteren en maatschappelijke ontwikkelingen beter te begrijpen met behulp van informatie uit data. Toch knaagt er wat.

In de eerste plaats leidt deze praktijk mogelijk tot stigmatisering van buurten en mensen en dit kan gevolgen hebben voor bijvoorbeeld de hoogte van verzekeringspremies, de kansen van de buurtbewoners op de arbeidsmarkt en de huizenmarkt, de hypotheekmarkt en op het afsluiten van een levensverzekering.

Gemeentebeleid wordt dan een soort postcode-beleid. Dat moeten we niet willen. Dat woningzoekenden hun neus ophalen voor een bepaalde straat, buurt of wijk en elders gaan wonen. Zo schep je achterstandswijken. Dat kan toch niet de bedoeling zijn. 

In de tweede plaats kan er sprake zijn van schending van privacyrechten. Dit laatste kan gebeuren door surveillance met behulp van algoritme-gedreven technologie waarvan doel en uitkomsten niet-neutraal zijn.

Wanneer deze  technologieën worden ingezet is er een risico op ongerechtvaardigde of ongelijke behandeling. Dit kan in strijd zijn met de wet.  

Ook bestaat er een risico op overkill aan informatie waardoor de gemeente vastloopt in haar goede bedoelingen: haar inwoners beter van dienst te zijn en tegelijk kosten te besparen. Dat is sowieso een moeilijke opgave. 

Eugeen Hoekstra