Column: Rembrandt man zonder mededogen

Er zijn al heel veel boeken geschreven over Rembrandt van Rijn, de beroemdste Hollandse schilder uit de zeventiende eeuw. Hij schilderde veel prachtige schilderijen, waaronder de wereldberoemde Nachtwacht. Dat schilderij hangt in het Rijksmuseum en is een publiekstrekker van formaat. Mensen uit de hele wereld komen naar Amsterdam om het te bewonderen. Vorig jaar kwam er een boek uit over zijn minnares Geertje Dircx. Schrijfster Simone van der Vlugt doet een boekje open over  de beroemde Rembrandt.

Rembrandt was dan wel een bijzonder talentvolle kunstschilder maar was in bepaalde opzichten geen sympathiek mens. Toen zijn eerste vrouw, Saskia van Uylenburgh, overleed kreeg hij een langdurige verhouding met zijn huishoudster, Geertje Dircx. Hij ‘kon’ niet met haar trouwen omdat hij dan een groot deel van zijn erfenis zou kwijtraken. Geertje was smoorverliefd op de kunstschilder en slikte alles voor zoete koek. Wel gaf Rembrandt haar een collectie sieraden die hij van Saskia had geërfd. Zo wilde hij zijn liefde voor Geertje laten blijken. Geertje en Rembrandt leefden als man en vrouw. De Amsterdamse gemeenschap sprak er af en toe schande van, maar het gedrag van de eigenzinnige artiest werd getolereerd.
Toen Geertje een dienstmeisje aannam om in hun huishouding te komen werken veranderde de situatie snel. Geertje was al wat ouder en Rembrandt viel als een blok voor de veel jongere Hendrickje Stoffels. De schilder wees Geertje na 7 jaar lief en leed te hebben gedeeld de deur en ruilde haar genadeloos in voor het jonge dienstmeisje.

Nu was Geertje dakloos geworden en had geen inkomen. Rembrandt probeerde haar voor een schijntje ‘af te kopen’, maar daar ging ze niet mee akkoord.
Ook eiste hij de aan haar geschonken sieraden uit de erfenis van Saskia terug. Het werd een hevig juridisch geschil, waarbij de kunstschilder genadeloos optrad. Het lukte hem zelfs om Geertje wegens ‘diefstal’ te laten oppakken en in een gesticht te stoppen. In zijn houding tegenover Geertje liet hij zijn slechtste kant zien. Hij toonde zich een egoïstische man zonder mededogen. Gelukkig lukte het een goede vriendin van Geertje om haar uit haar netelige positie te bevrijden.
Simone van de Vlugt schreef een prachtige roman over Geertje Dircx:

‘Schilderslief’. Van der Vlugt vond dat de rol van Geertje in de geschiedschrijving over Rembrandt er nogal bekaaid afkwam. Van der Vlugt beoogt Geertje met deze roman ‘eerherstel’ te geven. Het is een prachtig boek geworden dat bijna in ‘één adem’ kan worden uitgelezen…

Kees Zwaan

(Afbeelding 1: ‘Schilderslief’ van Simone van der Vlugt. De vrouw op de omslag zou Geertje Dircx kunnen zijn)

(Afbeelding 2: Sara in verwachting van Tobias, National Gallery of Scotland, Edinburgh. Het zou Geertje Dircx kunnen zijn – Wikipedia)