Column: Nivelleren is gezond

Ik vraag me al heel lang af of zorg en markt wel bij elkaar horen. Er zijn steeds meer wetenschappers die zich dezelfde vraag stellen. Al in de jaren zeventig had filosoof Ivan Illich grote bedenkingen tegen het huidige gezondheidszorgsysteem en in het bijzonder tegen de medische wetenschap. Volgens hem ontneemt het medische systeem de mensen de mogelijkheid om hun sociaaleconomische situatie te veranderen of te verbeteren. Pogingen daartoe worden volgens hem door artsen in de kiem gesmoord. Het medische systeem is in zijn ogen het verlengstuk van de markteconomie. Illich ziet een toenemende medicalisering van de samenleving waarin zorg als koopwaar wordt gezien. Mensen weten niet meer hoe ze zichzelf kunnen genezen en wat gezond voor ze is. In dat geval zal er een oneindige behoefte ontstaan aan oneindige professionele zorg. We worden daardoor steeds passiever en laten onze behoeften bevredigen door een uitdijende zorgmarkt. We verliezen ons vermogen om op eigen kracht beter of gezonder te worden en zijn overgeleverd aan de grillen van de economie. En zo ontstaat er langzamerhand een samenleving waarin je alleen zorg kunt krijgen als je genoeg geld hebt om die te kunnen betalen. Een samenleving waarin minder draagkrachtigen niet naar de tandarts gaan omdat ze hem niet kunnen betalen. Een samenleving ook waarin een kleine economische elite de schaarse gezondheidszorg zichzelf toe-eigent.

In Nederland is de vermogensongelijkheid de grootste van Europa. Een maatschappij als Nederland waarin enorm grote verschillen in welvaart en welzijn als normaal wordt gezien en ervaren, is per definitie een instabiele en een voedingsbodem voor conflicten. Er zal meer aandacht moeten komen voor de sociaaleconomische dimensie van gezondheid. Een rechtvaardige verdeling van welvaart is een basisvoorwaarde voor een gezonde samenleving.

Politici zullen moeten leren zorg als een breed fenomeen op te vatten en niet pas te willen verstrekken als men ziek is. Als armoede ongezondheid in de hand werkt moet daar hoe dan ook iets aan gedaan worden. De rijkste bevolkingsgroep zal meer vermogensbelasting moeten gaan betalen (Dagobert Duck taks) zodat anderen meer te besteden hebben en een gezonder leven kunnen leiden. Nivelleren dus zoals dat in politiek jargon heet. Zorg zal als breed opgevat fenomeen moeten schitteren op de politieke agenda. Want zorg is onontbeerlijk voor een rechtvaardige, democratische  maatschappij, waarin iedereen de zorg krijgt die hij nodig heeft om als een gezond individu te kunnen functioneren.