Column: Niet weer een regionale dienst erbij alsjeblieft

We gaan het regionaal doen de uitvoering van het klimaatprogramma, zeggen ze in Den Haag. Er komen RES-regio’s die worden ingesteld door het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) doet graag mee.

En we hebben al zo veel regionale instanties: de Veiligheidsregio’s, de Regionale Uitvoeringsdienst (RUD) en de GHOR (Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio), GGD, GGZ, Veilig Thuis en HVC voor het huisvuil. Stuk voor stuk geld slurpende instellingen waar decentrale besturen als de gemeenteraden nauwelijks invloed op hebben. Laat staan de burgers.

De RES is bedoeld om regionaal de nationale afspraken uit het Klimaatakkoord te vertalen voor de sectoren Elektriciteit en Gebouwde Omgeving (lees: de bestaande woningvoorraad). Noord-Holland Noord mag zelf zo’n RES in het leven roepen. De kans dat dit gaat gebeuren acht ik groot. De RES is weer een voorbeeld van hoe het niet moet.

De vertaling van het klimaatakkoord in gemeentelijke plannen vergt veel expertise die niet bij alle gemeenten aanwezig is. Daarom gaan gemeenten samenwerken. Maar we hebben  gezien hoe fout dit kan gaan: COWWI (samenwerkingsverband Schagen en Hollands Kroon in het sociaal domein). Het werd een fiasco. Nu lijkt dit weer te gebeuren met de uitvoering van het klimaatakkoord.

Een complicerende factor is dat taken op verschillende bovengemeentelijke schaalniveaus georganiseerd zijn terwijl gemeenteraden gemeentelijk opereren. Dus als raadslid wil je bijvoorbeeld de aanrijtijden van de ambulances aan de orde stellen of obesitas bij kinderen, maar wat blijkt: je wethouder heeft deze onderwerpen al afgekaart in het samenwerkingsverband van maar liefst 21 gemeenten. Wat voor verantwoording kan een raadslid dan verlangen?

Stel dat in een gemeente een calamiteit plaatsvindt. De Veiligheidsregio mag dan verantwoordelijk zijn voor de hulpverlening, de raadsleden zullen door de inwoners worden aangesproken op wat er is gebeurd en hoe de aanpak is geweest van de Veiligheidsregio. Ze staan in feite met lege handen. 

Om het democratisch tekort op te heffen hebben de gemeenteraden in de Noordkop besloten een Regioraad in te stellen. De raad bespreekt regionale onderwerpen zoals de begrotingen van regionale instellingen als de GGD en de Veiligheidsregio. Maar de term raad dekt niet de lading. Het is hier niet van gekomen omdat men de Regioraad niet te veel macht wilde geven. Het is een adviescommissie geworden: het is theewater waar het theezakje uit is gehaald.

Minister Ollongren (Binnenlandse Zaken) is niet van plan de gemeenschappelijke regeling waarop die regionale diensten zijn gestoeld, op te heffen. Ze komt met cosmetische maatregelen om de rol van de gemeenteraden te versterken maar die hebben weinig om het lijf zoals het categoriseren van besluiten waarvoor een zienswijze van de gemeenteraad is vereist. Gebeurt nu al vaak. De D66-minister zou toch met wat beters moeten komen. Dat is ze aan haar stand verplicht.

Ik ben bang dat dit niet gebeurt en dat de uitvoering van het klimaatakkoord het karakter krijgt van een ver-van-ons bed-show voor menig burger. Er is een remedie waarover het niemand wil hebben: een nieuwe gemeentelijke herindeling. Dat lost mooi het probleem op van die ondemocratische vage schemerige samenwerkingsregelingen.

Eugeen Hoekstra