Column: Mag chip wel in afvalbak?

Inwoners van Hollands Kroon krijgen een chip in hun afvalbak. Schagen gaat volgen. De chip is bedoeld om vast te stellen hoeveel keer de restafvalbak wordt geleegd. Mooi toch zou u zeggen, maar wilt u dat de overheid meekijkt naar wat u doet met het afval achter uw voordeur?   

Een paar voorbeeldgemeenten:

1. De gemeente Arnhem besluit om geen afvalbakken met een chip te bestellen. Ook op de ondergrondse afvalcontainers komt geen chip. Met alleen voorkeurstemmen van de coalitiepartijen PvdA, CDA en GroenLinks was besloten om alle grijze afvalbakken en de ondergrondse containers van een chip te voorzien. Zo zou de invoering van een tarief per kilo (‘diftar’) en ook toegangscontrole mogelijk worden. De chip komt er niet. Reden: de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) heeft in 2017 aan de gemeente Arnhem een last onder dwangsom opgelegd waarin de gemeente gelast wordt de verwerking van persoonsgegevens met adresgebonden afvalpassen binnen een maand te beëindigen. Er is nog een reden: invoering van het systeem leidt tot extra kosten die worden doorberekend in de afvalstoffenheffing. Weg draagvlak.

2. De gemeente Culemborg en omgeving krijgt een bericht van afvalverwerker Avri die van plan is om alle kliko’s voor huishoudelijke afval van een chip te voorzien. Voorlopig telt de chip alleen hoe vaak de container aan de straatkant staat, vanaf volgend jaar kan per huishouden worden gezien hoe goed er gescheiden wordt. Avri belooft dat de chip niet bedoeld is om massaal boetes uit te delen, maar om positief gedrag te belonen. Moraal van het verhaal: de chip vormt de opmaat tot overheidscontrole tot achter de voordeur. Dit is naar mijn  mening ontoelaatbaar. Wat achter onze voordeur gebeurt gaat de overheid niets aan. Privacy is een groot goed. Chinese toestanden moeten we niet willen.

3. De gemeente Voorschoten gaat door met het omruilen van oude restafvalcontainers voor nieuwe met een chip. Volgens de gemeente is de chip niet in strijd met de privacyregels omdat de informatie die wordt verzameld alleen aan een adres gekoppeld is en niet aan andere gegevens. ‘Maar ook een adres is een gegevensdrager’, zegt de Autoriteit Persoonsgegevens. ‘Dit betekent dat informatie ofwel direct over iemand gaat, ofwel naar deze persoon te herleiden is.’ Het doel om de persoonsgegevens te verzamelen, het stimuleren van het scheiden van afval en het beheer van het aantal containers, is volgens de Autoriteit Persoonsgegevens op zichzelf geen grondslag om dit systeem te mogen invoeren.  

De stichting Privacy First maakt zich zorgen om de situatie. Het is volgens de stichting maar de vraag hoe veilig die gegevens zijn in handen van de gemeente of afvalverwerker, want adresgegevens zijn volgens de woordvoerder zeer gevoelige informatie. ‘Met deze gegevens heb je het levenspatroon van de hele lokale bevolking in handen,’ vertelt een woordvoerder.

‘Je kunt zien dat mensen wekenlang hun afval niet weggooien, dan kun je ook zien dat mensen lang niet thuis zijn. Die informatie is zeer gewild bij criminelen.’ En de beveiliging van dit soort data is volgens Privacy First vaak niet zo streng. ‘We hebben het niet over medische of financiële data, die worden extreem goed beveiligd. Bij data over afval en adressen, daar staan mensen er vaak niet bij stil. Je creëert met deze situatie een enorm risico voor criminaliteit.’

Niet alle middelen heiligen het doel.  

Eugeen Hoekstra