Column: Hoofdredactrice of hoofdredacteur?

De gemeente Almere gebruikte de term ‘hoofdredacteur’ voor een mevrouw die de leiding heeft van de afdeling communicatie. Waarom werd ze als vrouw geen hoofdredactrice genoemd? Dat heeft alles te maken met de dominante plaats van de man in de maatschappij en komt o.a. tot uitdrukking in de namen voor beroepen en functies. Een secretaris is bijvoorbeeld veel belangrijker dan een secretaresse. Een vrouwelijke gemeentesecretaris is gewoon secretaris en haar vrouwelijke hulpje een secretaresse. Een kokkin heeft een lagere status dan een kok. Als een vrouw de leiding heeft in de keuken van een restaurant noemt zij zich kok.

Een koning is hoger in rang dan een koningin. Dat is dan ook de reden dat de toekomstige partner van Amalia zich nooit koning zal mogen noemen. Bernhard en Claus bleven altijd prins, terwijl Máxima wel de titel van koningin kreeg.

De Franse psychiater Jacques Lacan noemde die min of meer verborgen mannelijke dominantie in de taal de ‘Law of the Father’. We zijn er ons niet van bewust en gebruiken de ‘Taal van de Vader’ onbewust. De mannelijke dominantie wordt je met de paplepel ingegoten. Als volwassene beschouw je het tenslotte als een natuurlijk, vaststaand feit dat mannen de leiding hebben en de toon aangeven. Dat zag ik zojuist weer in een reclame van Verisure. Een vrouw belt ongerust naar haar man om te zeggen dat er in het huis van de buren is ingebroken. De man onderneemt meteen actie en gaat Verisure bellen om een alarminstallatie te installeren. De vrouw had dat toch kunnen doen? Maar nee, zij is het object dat door de man beschermd dient te worden. Vrouwelijke passiviteit versus mannelijke, actieve ondernemingslust.

Een columnschrijver meldde dat hij tijdens zijn vakantie naar de tandarts moest, een ‘vrouwelijke’ tandarts. Blijkbaar had hij dat niet verwacht en was het een afwijking van de norm: een tandarts moet wel een man zijn. In Duitsland hebben ze dat opgelost door de term ‘Zahnärztin’ te gebruiken.

Het vrouwelijke hoofd van de Almeerse afdeling communicatie is geen hoofdredactrice van een onbeduidend damesblad zoals de Libelle of de Margriet. Een hoofdredactrice is volgens de heersende norm in medialand namelijk van een lagere orde dan een hoofdredacteur van bijvoorbeeld een gerenommeerd dagblad.

Hoe dan ook, het Genootschap van Hoofdredacteuren vond het ongepast dat Almere de term gebruikte voor een medewerkster van de overheid. Ze zou niet onafhankelijk zijn, was de redenering van deze club.

Absolute neutraliteit, objectiviteit en onafhankelijkheid bestaan echter niet. Iedereen, dus ook een hoofdredacteur, is een radertje in een normatief systeem van belangen.

Lokale omroepen zoals Noordkop Centraal en Regio Noordkop zijn bijvoorbeeld afhankelijk van subsidies van lokale overheden en inkomsten van adverteerders. Het is in het belang van het voortbestaan van zo’n omroep om niet al te kritisch te zijn. Wiens brood men eet, diens taal men spreekt.

De onafhankelijkheid van de journalistiek is een mythe. Wat mij betreft mag een ieder die eindverantwoordelijk is voor een gepubliceerde tekst zich hoofdredacteur noemen. Voor wie hij ook werkt…

Kees Zwaan