Column: De mantelzorger moet vooral worden ontzien

Er moet een wet komen voor mantelzorgers. Mantelzorgers hebben nu geen rechten. Ze moeten dezelfde rechtspositie hebben als cliënten en patiënten. Mantelzorgers moeten worden beschermd tegen overbelasting en hoge kosten (was-reis- en telefoonkosten). Ze moeten zeggenschap krijgen in het toewijzen en veranderen van de professionele zorgverlening. De steun die gemeenten in de aanbieding hebben voor mantelzorgers leiden niet tot een structurele vermindering van de zorgdruk. 

Hoe zorgen we ervoor dat de mantelzorger zelf geen patiënt wordt en moet opgeven? Naar mijn mening kan dit enkel worden bereikt door mantelzorg te kwalificeren als aanvullende zorg op de professionele zorg. Dit is nu andersom en dat moet veranderen. Ik hoor vaak politici met zorg praten over overbelaste mantelzorgers maar er niets voor voelen om de boel om te draaien: professioneel zorg is primaire zorg en mantelzorg is secondaire zorg.

Dat doen ze niet omdat die keuze meer geld kost voor de Staatskas. Intussen neemt het aantal overbelaste mantelzorgers toe. Met name geldt dit voor mantelzorgers van mensen die lijden aan dementie.

Door de vergrijzing zal het aantal mensen met dementie in de komende jaren toenemen. Het Centraal Planbureau heeft uitgerekend dat in de nabije toekomst substantieel minder mantelzorgers beschikbaar zijn. Ook als gevolg van de vergrijzing.

Ik hoor geen politici zeggen dat dit zo niet kan en dat we erop moeten rekenen dat er meer professionele zorg bij moet. Het komt erop neer dat we de mantelzorgers laten aanmodderen met ernstige gevolgen voor hun gezondheid en welzijn. 

De mantelzorger van heden is vogelvrij. Hij of zij moet zelf hulp zoeken als hij de zorg niet meer aankan. Dan is het al te laat. Mantelzorg is onbetaald en vrijwillig. Het is geen verplichting. Kortom, als iemand mantelzorg gaat verlenen is dit zijn eigen keuze. Zijn of haar verantwoordelijkheid.

De praktijk is anders. Bij het toekennen van zorg wordt altijd gevraagd en verwacht dat er mantelzorg beschikbaar is. De morele druk op familieleden of kennissen om mantelzorg te verlenen is groot. Zo wordt het aantal professionele zorguren hierop afgestemd onder de mom van dat proffesionele zorg ‘slechts’ aanvullend is. 

Wie mantelzorger is of wordt moet weten dat hij beschermd wordt door de wetgever. Zo zou de mantelzorger een huishoudelijke hulp kunnen inhuren voor zijn of haar eigen gezin. Ook zou de mantelzorger zeggenschap moeten hebben in het toewijzen van professionele hulp en bij het veranderen van deze hulp aan de zieke.

Nu zien we vaak dat de mantelzorger zich moet aanpassen aan de beslissingen van de betaalde hulpverlener. Geef de mantelzorger een beslissende stem in de verzorging is mijn oproep. Bovenal moet gelden dat mantelzorg altijd secondaire zorg is.

Patiënt of cliënt word je ook niet omdat je het wil. Het overkomt je net als mantelzorg. Je vraagt er niet om. Mantelzorg is geen ziekte. Je wordt er niet voor behandeld. Maar dat doet er niet toe. Wie mantelzorger wordt moet weten dat hij rechten heeft net als een cliënt of een patiënt.

Eugeen Hoekstra