Column: Burgemeesters zijn bange wezens

Wat is het toch dat zoveel burgemeesters tegen het idee zijn m gekozen te worden in plaats van benoemd? Gaat het in die landen waar dit allang zo is geregeld dan zo slecht?  Volgens mij is Nederland en Verweggistan de enige landen in de wereld waar een burgemeester een rijksambtenaar is. Een man of vrouw die ook nog eens stemrecht heeft in het college. Geef de gemeentesecretaris dan ook maar stemrecht. Ik bedoel maar.

Dertig zittende burgemeesters, gesteund door wethouders en raadsleden, hoe bedenk je het, hebben een brandbrief geschreven naar de Eerste Kamer, die deze week een besluit neemt om de ‘aanstellingswijze in de grondwet’ van burgemeester en de Commissarissen van de Koning te wijzigen. Het is slechts de eerste stap naar gekozenen. De Grondwet verander je niet zomaar. De kans dat de Eerste Kamer dat besluit neemt acht ik best groot.

De dertig burgemeesters willen eerst een uitgebreide discussie over de lokale democratie en bestuur. Onze burgemeester Marjan van Kampen is die mening ook toegedaan. Mag de gekozen burgemeester haar eigen wethouders kiezen? Mag zij een eigen politiek programma uitdragen en uitvoeren? Mag zij de wethouders ook weer naar huis sturen? Wat voor macht heeft dan nog de gemeenteraad?

Kortom, vragen genoeg, maar deze hoeven het zetten van de eerste stap naar de nieuwe situatie niet in de weg te zitten. Het is net als bij duurzaamheid: je besluit dat dit het pad wordt zonder dat alle kwesties meteen zijn geregeld.

De burgemeesters willen boven de partijen staan omdat volgens hen het ambt gecompliceerd en onveilig is geworden door de jaren heen. Dan is het goed dat de burgemeester een status aparte heeft.

Ze bedoelen natuurlijk dat ze hun gang kunnen gaan omdat ze niet bang hoeven te zijn dat ze worden weggestuurd door de gemeenteraad. Als ze gekozen worden dan wordt de aanstellingswijze als ‘geïsoleerd vraagstuk’ behandeld waarvoor slechts een enkelvoudige meerderheid nodig is. Nou, ja, dat heet democratie, beste mensen.

Ze claimen een aparte positie omdat ze gaan over de openbare orde, lees veiligheid, alsof de gekozen burgemeesters in België en Engeland, niet dezelfde verantwoordelijkheid dragen, hun stinkende best doen om in een steeds meer gepolariseerd politiek krachtenveld de verbinding te blijven zoeken met inwoners en volksvertegenwoordigers in hun gemeenten.

Uiteindelijk hangt de positie van de burgemeester af van de bevoegdheden op gebied van veiligheid en integriteit die passen bij het nieuwe ambt. Sla niet op de vlucht zou ik zeggen maar ga de uitdaging aan. Zo zien we in Engeland dat de gekozen burgemeester juist leidt tot versterking van het lokaal bestuur, met name naar buiten toe.  

Eugeen Hoekstra