Column: Shock doctrine

Het bericht uit Oekraïne deed me meteen denken aan de Wieringermeer die vlak voor het einde van de Tweede Wereldoorlog door Adolf Hitler onder water werd gezet. Geïnundeerd zoals dat heet. Duitse militairen hadden explosieven in de IJsselmeerdijk geplaatst en tot ontploffing gebracht waardoor het IJsselmeerwater met grote kracht het nieuwe land overspoelde. Er was langere tijd geen landbouw meer mogelijk en veel gebouwen waren vernietigd.

In Oekraïne is dat nu op een veel grotere schaal aan de orde. Oorlog vernietigt letterlijk alles. Het land zal na de oorlog dan ook veel (economische) hulp nodig hebben om er bovenop te komen want het land ligt in puin en bovendien zal de oorlog veel geld hebben gekost. De Oekraïnse staatsschuld zal tot immense hoogte zijn gestegen.

Het Westen heeft veel (militaire) goederen geleverd. Dat is geen daad van menslievendheid maar gewoon eigenbelang. Oekraïne zal veel geld terug moeten betalen. Bovendien is een land dat in puin ligt economisch kwetsbaar.

Er liggen veel aasgieren op de loer die zich aan de misère van zo’n land willen verrijken. Wat dat betreft zijn er vergelijkingen te maken met het Zuid-Amerikaanse land Chili. Toen in de zeventiger jaren van de vorige eeuw de socialistische president Salvador Allende met hulp van de VS werd verdreven en zelfs vermoord werd, kwam Augusto Pinochet aan het bewind. Onder leiding van neoliberale economen van de Amerikaanse Chicago School of Economics werd er een schrikbewind over de Chilenen gevoerd op basis van wat nu als de ‘shockdoctrine’ bekend staat.

Rigoureuze hervormingen kunnen volgens deze leer het beste worden ingevoerd als een land na een crisis of een oorlog in shock verkeert. Ten koste van vele mensenlevens werden in Chili ingrijpende neoliberale maatregelen ingevoerd op aanwijzing van de godfather van het neoliberalisme, Milton Friedman. Staatsbedrijven werden zoveel mogelijk geprivatiseerd, de collectieve sector werd de nek omgedraaid en de weg werd belasting- en regeltechnisch grondig vrijgemaakt voor grote bedrijven.

De economische maatregelen die Pinochet tijdens zijn schrikbewind toepaste vonden elders ook gretig aftrek. Ronald Reagan, Margaret Thatcher en Ruud Lubbers waren gek op neoliberaal beleid. Het verhaal gaat dat de Iron Lady (Thatcher) zelfs een beetje jaloers was op de daadkrachtige Ruud. Sommigen noemden Lubbers ‘Ruud shock’, verwijzend naar de shock doctrine. Lubbers zette dan wel geen mensen gevangen maar voerde wel een wurgend neoliberaal beleid ten aanzien van de ‘gewone burger’ om grote bedrijven de wind in de zeilen te geven.

Zal na de allesverwoestende oorlog in Oekraïne ook de shock doctrine op dit land worden losgelaten? Zullen aasgierige multinationals zich hebberig op het berooide land storten? En winsten genereren uit de ellende van de Oekraïners? Die kans is vrij groot omdat het neoliberalisme zich tot in de haarvaten van de samenleving heeft genesteld. Misschien liggen er al uitgebreide neoliberale plannen klaar…