Column: Arbeidsmigranten of gastarbeiders?

Is er een verschil in betekenis tussen de termen ‘arbeidsmigrant’ en ‘gastarbeider’? In de afgelopen decennia heeft de laatste term onopvallend plaatsgemaakt voor ‘arbeidsmigrant’. In de jaren zestig zagen veel bedrijven zich genoodzaakt om personeel uit het buitenland aan te trekken, bijvoorbeeld uit Spanje en Italië. In Enschede werkten deze mensen voor een laag loon in de textielindustrie. Bedrijven in heel Nederland rekruteerden buitenlanders om het tekort aan goedkope arbeidskrachten aan te vullen. Ze werden als ‘gast’ uitgenodigd om hier te komen werken. Ze moesten hier niet alleen werken, maar ook wonen en recreëren. Hoe deze gastarbeiders woonden was langere tijd te zien in het Openluchtmuseum in Arnhem, waar men een gastarbeiders pension had nagebouwd.

Rijdend op de fiets door Breezand zag ik enige jaren geleden naast een riante bungalow enkele aftandse toercaravans staan. De bollenboer woonde in de bungalow en zijn Poolse werkkrachten in de groen uitgeslagen sleurhutjes. In hoeverre was hier sprake van (neo)koloniale verhoudingen? Als een werkgever buitenlanders laat overkomen moet er ook voor nette huisvesting gezorgd worden. Er zijn desnoods altijd wel hotelkamers beschikbaar!

In de jaren negentig meldde NRC Handelsblad in een artikel: ‘Intussen hebben wij aan de grenzen onze handen vol om de echte asielzoeker te onderscheiden van de zogeheten economische vluchteling: de ongenode arbeidsmigrant.’ Waar in de jaren zestig mensen uit het buitenland werd gevraagd om hier te komen werken, vluchtten nu mensen naar Nederland als arbeidsmigrant. Ze waren geen gasten, maar ‘drongen zich hier op’ volgens de krant. Inmiddels is de term ‘arbeidsmigrant’ zo ingeburgerd dat vergeten wordt dat er in Polen actief wordt geworven. Polen worden expliciet uitgenodigd om hier te komen werken, dus zijn het onze gasten. Er is wel degelijk een verschil tussen beide termen. Polen zijn per definitie gastarbeiders en geen arbeidsmigranten.

Onlangs werden twee Poolse gastarbeiders in Schagen op de bus gezet naar hun vaderland. Onder dwang. Dat heet eigenlijk deportatie. Naar verluidt verbleven ze in Schagen en kampeerden ze in de struiken nabij een vestiging van een uitzendorganisatie. Ze zouden wegens wangedrag door die organisatie de deur zijn gewezen. Sindsdien maakten ze geen aanstalten om terug naar Polen te gaan. Maar wie garandeert dat ze ergens onderweg naar Polen niet uit de bus zijn gestapt? Nu slapen ze misschien elders in Nederland in het struikgewas.

Kees Zwaan