Column: Het Huis van Thorbecke

Welke bevoegdheden hebben gemeente en provincie? Het lijkt er op dat het gemeentebestuur van Hollands Kroon zijn boekje te buiten is gegaan rond het verlenen van vergunningen voor datacenters. Dat inzicht kun je krijgen als je deelneemt aan de cursus die door Hollands Kroon en Schagen wordt aangeboden. Het lijkt er op dat het gemeentebestuur ook toe is aan zo’n basiscursus staatsinrichting. Dan kunnen de leden van het college eindelijk vernemen dat het Huis van Thorbecke een hiërarchische structuur kent, waarbij een gemeente toch echt op een bepaalde manier ‘ondergeschikt’ is aan de provincie.

Al in In 2018 werd zo’n cursus ‘Politiek Actief’ door de Provincie Noord-Holland aangeboden. Om meer bekendheid te geven aan wat statenleden zoal doen werd een cursus georganiseerd voor politiek geïnteresseerden. Een twintigtal Noord-Hollanders, waaronder ikzelf, gaf zich voor de vijf avonden durende cursus op. Wij werden tijdens de eerste sessie verwelkomd door de toenmalige Commissaris van de Koning, Johan Remkes, wiens ambt nu is overgenomen door Arthur van Dijk die zich inmiddels wel zal afvragen wat er hier in Hollands Kroon aan de hand is. 
De cursus in 2018 werd gegeven te Haarlem in Paviljoen Welgelegen, een neo-classicistisch gebouw dat eind achttiende eeuw werd gebouwd als ‘landhuis’ voor een rijke bankier. In 1808 vestigde de eerste Hollandse koning (Lodewijk Napoleon) zich in het landhuis, dat hij onmiddellijk omdoopte tot ‘Paviljoen Welgelegen’. Het ligt dan ook op een prachtige plek in de Haarlemmerhout. Het paviljoen had en heeft nog steeds een museale functie. Er zijn naast het bijzondere interieur ook tal van kunstwerken te bewonderen. In 1930 kwam het ‘paviljoen’ in bezit van de provincie en zo werd de functie ‘Provinciehuis’ aan het gebouw toegevoegd.
In het gebouw zetelt het Provinciebestuur. Eens in de vier jaar kiezen de Noord-Hollanders 55 statenleden die allen lid zijn van een politieke partij. Er zijn elf partijen vertegenwoordigd in de Staten. 

Tijdens de cursus werd uitgebreid ingegaan op het Nederlandse politieke stelsel. De cursisten spraken daarnaast met verschillende statenleden en kregen een goed beeld van de aard van hun werkzaamheden. Een voormalig Helders gemeenteraadslid vond dat ze in de marinestad meer bezig was met ‘stoeptegels’ en dat het werk in Haarlem meer diepgang had. Een ander statenlid had vooral geleerd hoe ze in het openbaar een publiek moest toespreken en had in haar Haarlemse jaren geleerd zich assertief op te stellen.
Nederland telt twaalf provincies die een bestuurslaag vormen tussen het Rijk en de gemeenten. Elke provinciale ‘hoofdstad’ heeft een provinciehuis. De statenleden, het dagelijks bestuur van de provincie (Gedeputeerde Staten) en de Commissaris van de Koning hebben hun werkplek in het provinciehuis. De Provinciale Staten ontwikkelen beleid op verschillende terreinen, zoals ruimtelijke ontwikkeling, milieu, energie en klimaat. Ook houden zij zich bezig met beleid rond natuurbeheer, regionale bereikbaarheid en openbaar vervoer. Een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor bedrijven heeft de volle aandacht van de Provinciale Staten. Maar ook gaat er veel aandacht uit naar cultureel erfgoed.
De cursus werd verzorgd door ProDemos, een organisatie die zich bezighoudt met voorlichting over de inrichting van het Nederlandse staatsbestel. ProDemos geeft bijvoorbeeld rondleidingen op het Binnenhof. ProDemos legt uit hoe de democratische rechtsstaat in Nederland is ingericht en wat de spelregels zijn. En hoe je invloed kunt uitoefenen op het beleid van democratisch gekozen organen. ProDemos werkt nauw samen met gemeenten, provincies en onderwijsinstellingen en ontwikkelt cursussen en lesprogramma’s voor scholen. 

Na de vijf bijeenkomsten waarbij een enthousiaste docent het een en ander uit de (politieke) doeken deed, hadden de cursisten meer kennis over de Nederlandse politiek en in het bijzonder over de functie van Provinciale Staten in het politieke krachtenveld.
De cursussen die Hollands Kroon en Schagen aanbieden zal de deelnemers dan ook wegwijs maken in de lokale politiek en misschien wel zorgen voor verjonging van de gemeenteraden. En misschien zelfs zorgen voor nieuwe, verfrissende inzichten. Nu er een krachtmeting bezig is tussen de gemeente Hollands Kroon en de provincie Noord-Holland is de cursus extra actueel te noemen…

Kees Zwaan