Column: We hebben maar één aarde, wees er zuinig op

De meeste partijen die nu meedoen aan de verkiezingen zeggen ook iets over duurzaamheid. En wie is er nu tegen duurzaamheid? Niemand. Helaas blijft het streven naar duurzaamheid een beetje steken bij het plaatsen van zonnepanelen, woningisolatie en een elektrische auto. Maar dat is dan wel een zeer smalle definitie van duurzaamheid die door het gros van de politici wordt aangehangen. Duurzaamheid bereik je niet alleen door het scheiden van afval en het heffen van statiegeld op plastic flesjes. 

De definitie van duurzaamheid is veelomvattender. Willen we een duurzame wereld dan zouden we deze weer enigszins in evenwicht  moeten brengen. Niet alleen de ecologie op aarde is verstoord maar ook de verhoudingen tussen mensen onderling. Zolang de ene mens van de honger sterft en de andere in weelde baadt, een woning van enkele miljoenen aan de goudkust kan kopen en in een Lamborghini rond scheurt, kunnen we niet spreken van een duurzame wereld. 

Een wereld die draait op zo’n grote ongelijkheid kan per definitie niet eeuwig blijven bestaan. Gaan we op dezelfde voet door dan zal de mens tenslotte uitsterven. Dat zal niet morgen of volgend jaar zijn maar in de verre toekomst. De wereld van onze nakomelingen. Zullen de laatste aardbewoners trots op ons zijn? Er is al een woord voor bedacht: in de toekomstige bodem zal er een aardlaag gevonden kunnen worden die het ‘Antropoceen’ genoemd wordt. Echter, het zal geen aardse geoloog zijn die die aardlaag ontdekt. Want mensen zijn er dan niet meer.

“Dieren, planten en landschappen zouden rechten moeten hebben. Mensen zijn ook een diersoort. We hebben de natuur nodig voor ons voortbestaan. De natuur heeft een intrinsieke waarde”, zegt Jan Eichhorn van GroenLinks. Gemeenteraadslid Lilian Peters vindt dat als je iets neemt uit de natuur je ook iets moet teruggeven. “Als je meer neemt dan teruggeeft gaat het op den duur fout. We hebben al decennialang meer genomen dan we hebben teruggeven en dat is een groot probleem. We moeten meer ecologisch bewustzijn krijgen”, zegt zij. Peters pleit voor een consumptiepatroon dat zoveel mogelijk gebruik maakt van lokale producten. De landbouw zoals die tegenwoordig wordt beoefend is niet milieuvriendelijk. Het is niet goed voor de samenleving en de natuur. Eichhorn en Peters zijn tegen intensieve veehouderij. Als daar vergunningen voor worden gevraagd stemmen zij tegen. Eichhorn zegt dat duurzaamheid hoog in het vaandel staat van GroenLinks. 

In hoeverre is duurzaamheid iets dat de gemeente Hollands Kroon in praktijk brengt? Bij het lezen van de omgevingsvisie van Hollands Kroon werd ecoloog Merijn Volkers niet vrolijk. De gemeente komt in die tekst naar voren als ongeïnteresseerd. Er staat dan ook onder meer in te lezen dat ‘Hollands Kroon geen actief natuurbeleid voert’. Dat laat-maar-waaien beleid betekent bijvoorbeeld dat alle bomen in particuliere tuinen ‘vogelvrij’ zijn verklaard. Naar believen mogen burgers ‘hun’ bomen omzagen. 

In 2019 vond in Hollands Kroon een beeldvormende vergadering plaats over biodiversiteit. De net genoemde ecoloog Volkers leidde het publiek in aan de hand van een reeks dia’s. Een van de eerste dia’s toonde een plaatje dat schematisch ons aardse ecosysteem moest voorstellen. Het plaatje illustreerde de overheersende positie van de mens. Volkers is blijkbaar ook van mening dat we op de verkeerde weg zijn voor wat betreft natuurbeheer.Helaas ging Volkers daar niet verder op in. Toch is dat de hoofdoorzaak van de reductie van soorten op de aarde. De vraag is: wanneer zal de mens worden gereduceerd?

De mens vindt zichzelf eigenlijk het belangrijkst en de hele natuur moet ten dienste van hem staan. Wij zetten onszelf in het centrum van het universum, terwijl we slechts een onderdeeltje zijn van een uitgebreid en ingewikkeld systeem. Wij gedragen ons als heersers over de natuur. De natuur moet ‘nuttig’ zijn voor ons, dus manipuleren wij deze. Met alle gevolgen van dien. 

Volkers legde uit dat het aardse leven bestaat uit systemen en soorten waarbij er een grote onderlinge samenhang is. Volgens hem is eigenlijk alles afhankelijk van elkaar. Hij ziet bijvoorbeeld een afname van insecten met als logisch gevolg een afname van insecteneters (o.a. vogels). Ook bestuiving van planten door insecten komt in gevaar. Hoe moet zich dat gaan herstellen? Hoe kunnen landbouw en natuur samengaan? Er gaan nu veel stemmen op om agrariërs over te laten schakelen naar kringlooplandbouw. Zonder kunstmest en bestrijdingsmiddelen kan de landbouwgrond zich dan weer herstellen. En kunnen bedreigde soorten zich misschien handhaven.

De grote diversiteit van organismen in- en op de grond is van groot belang. Het komt vaak voor dat verschillende organismen met elkaar samenwerken, van elkaar afhankelijk zijn. In de bovenste laag van de bodem is eigenlijk sprake van een ingewikkelde samenleving die niet (of zo min mogelijk) mag worden verstoord. Als die samenleving optimaal functioneert kunnen de door de akkerbouwer ingezaaide gewassen goed groeien en worden het gezonde producten. Het gebruik van kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen verstoort het leven in de bodem en daarmee ook het landschap. Iemand noemde kunstmest ‘junkfood’ voor de planten, die wel snel groeien maar minder gezond zijn. Wat kunstmest is voor de planten zijn patat en frikandellen voor de mens.

‘Gewasbeschermingsmiddelen’ -een term die niet goed houdbaar is want het zijn vergiften-  zijn niet goed voor het leven in de bodem en verontreinigen het oppervlaktewater. Een akkerbouwer of veehouder die zorgt voor een gezonde bodem produceert gezonde producten die goed zijn voor degenen die deze eten en zo kunnen werken als ‘medicijn’. 

De prachtige natuur, de biodiversiteit en het landschap van Hollands Kroon zijn van onschatbare waarde. Overal in onze gemeente horen cultuur en natuur bij elkaar. Er zijn unieke cultuurhistorische landschappen en daar moet je zuinig op zijn. 

Hollands Kroon zegt ‘de ruimtelijke kwaliteit en diversiteit van ons landschap te verbeteren’. Toch vindt de gemeente dat ‘het opleggen van extra regels voor cultuurhistorie alleen maar zorgt voor kostenverhogingen’. Het kostenaspect blijkt voor de gemeente leidend. Toch beweert de gemeente dat ‘duurzaamheid  een leidend en verbindend principe’ zou moeten zijn. Zolang het de gemeente maar geen geld kost en het inkomen van de agrariër (verdienmodel) niet wordt aangetast. Die houding zal hoe dan ook moeten veranderen. Het gaat niet alleen om de leefomgeving van Hollands Kroners, maar om de leefomgeving van alle aardbewoners. Terug naar een beter evenwicht. En ’there’s no planet B’…

Kees Zwaan