Column: Wijsheid komt met de jaren

David Attenborough maakt prachtige, gelikte documentaires over de natuur en het leven op aarde en is daar zijn hele werkzame leven al mee bezig. Van jongs af aan had hij er plezier in om de natuur te ontdekken en fossielen te verzamelen. Voor de BBC maakte hij als bioloog een groot aantal documentaires die wereldwijd werden uitgezonden, ook in Nederland door de EO. Omdat de EO verwijzingen naar de evolutieleer van Darwin uit de documentaires verwijderde en bovendien de laatste aflevering van de serie ‘Het leven van Zoogdieren’ over mensapen niet wilde uitzenden, was Attenborough in 2007 erg kwaad geworden. Hij noemde de EO redactie ‘christelijke fundamentalisten’. Als oude man gaat hij nog steeds door met het maken van ‘gelikte films’ maar brengt daarbij tevens de boodschap dat mensen anders met de aarde moeten omgaan en alles wat leeft moeten respecteren. We zijn als mensheid slechts een onderdeeltje van een groot ecosysteem dat eens in volledig evenwicht was, maar nu uit evenwicht is gebracht door menselijk handelen. Daarom pleit hij voor een vegetarisch dieet. 

Toch eet hij zelf nog wel kippen en vissen. Een beetje hypocrisie is Attenborough dus niet vreemd. Maar nu, als bejaarde man van 94 heeft hij blijkbaar toch het licht gezien. 

Sicco Mansholt was boer in MIddenmeer waar hij 58 hectare grond in cultuur bracht na het droogvallen van de Wieringermeer in de dertiger jaren. Na de Tweede Wereldoorlog werd Mansholt gevraagd om minister van landbouw te worden. De voedselvoorraad was minimaal en Mansholt moest er voor zorgen dat Nederlanders genoeg te eten kregen. Er was dan ook een gebrek aan van alles. Hij vond dat de productie van voedsel omhoog moest. De boerenbedrijfjes waren volgens hem veel te klein om de grond op een productieve manier te exploiteren. Daarom bedacht hij maatregelen die moesten zorgen voor schaalvergroting zodat grote boeren op een efficiënte wijze gewassen konden telen. Veel kleine boeren moesten door zijn beleid hun bedrijf beëindigen. Het beleid van schaalvergroting en prijsbeheersing zette hij op Europees niveau door als commissaris. 

Mansholt had aan het einde van zijn leven grote spijt van zijn beleid. De schaalvergroting en de intensieve landbouw waren doorgeschoten en hadden gezorgd voor een verslechtering van het milieu. Maar met name betreurde hij het dat veel kleine boeren noodgedwongen hadden moeten stoppen. Hij had ze meer in bescherming moeten nemen. Net als bij Attenborough kwam bij hem de wijsheid met de jaren. Hij overleed in 1995 op 87-jarige leeftijd. Zijn verhaal is te lezen in Frank Westermans ‘De graanrepubliek’…

Kees Zwaan