Column: Oranjerats uit de Centrale Keuken

Precies 75 jaar geleden was het verschrikkelijk koud in Nederland en was er veel te weinig voedsel. Veel mensen leden honger. Sommigen gingen zelfs dood van de honger. De winter van 44-45 wordt dan ook de ‘hongerwinter’ genoemd. Om in ieder geval de minst draagkrachtigen eten te kunnen geven, werden in heel Nederland Centrale Keukens opgericht. Zo ook in Den Helder. Op 19 februari 1941 werd in Musis Sacrum in de Koningstraat gestart met het koken van voeding voor enkele duizenden mensen. Op het hoogtepunt van de ‘gaarkeuken’ werden dagelijks bijna 4000 porties uitgedeeld. 

Om in aanmerking te komen voor een warme hap moest men wel bepaalde bonnen inleveren en een klein bedrag per week bijbetalen. Meestal waren het -noodgedwongen- vegetarische maaltijden. Tegen het einde van de oorlog waren ook aardappelen nauwelijks meer te verkrijgen. Het eerste gerecht dat de gaarkeuken verliet was ‘oranjerats’, bestaande uit wortelen, witte bonen, uien en pastinaken.  De toenmalige NSB-burgemeester Frinking kwam eens langs om een gerecht van de gaarkeuken te ‘proeven’. 

Eind 1945 werd de Centrale Keuken op feestelijke wijze opgeheven. Iemand sprak de genodigden voor het feest toe met de woorden: “De Centrale Keuken heeft ons geleerd dat we allemaal gelijk zijn omdat wij allemaal voedsel nodig hebben. En dat wij als het moet ook enige tijd op bietenwater kunnen leven”. De plechtige bijeenkomst werd afgesloten met de laatste porties oranjerats…

Kees Zwaan

(Foto 1: Met potten en pannen naar een Centrale Keuken in juni 1945 – Nationaal Archief)

(Foto 2: Bonnen die werden gebruikt door de Centrale Keuken van Callantsoog – eigen foto)