Column: Eindelijk wordt er ingegrepen

Ministers De Jong en Dekker gaan zich rechtstreek bemoeien met de jeugdzorg. Zij gaan gemeenten dwingende maatregelen opleggen en de tarieven voor de jeugdzorg zelf bepalen. Eindelijk worden ze wakker op het Binnenhof in Den Haag. De gemeenten zijn de decentralisatie niet waard gebleken.

Zij zien door hun voorliefde voor regels en kostenbeheersing de hulpbehoevende kinderen niet staan en verzanden in hopeloze discussies over de vraag of de geïndiceerde hulp wel echt nodig is. Kan het niet wat goedkoper?

De decentralisatie heeft tot forse problemen geleid, stellen de inspecties. Zo wordt zo’n 60 procent van de kinderen met een beschermingsmaatregel niet op tijd gezien en klaagt meer dan de helft van de meldpunten voor kindermishandeling over de eigen wachtlijsten.

Kinderen worden te laat of helemaal niet uit huis geplaatst, ook niet als de rechter dat bevolen heeft. Soms besluiten rechters niet eens een maatregel op te leggen “omdat er toch geen jeugdbeschermer beschikbaar is”, schrijven de inspecties.

Gemeenten mogen van beide ministers alleen nog lichtere zorgtaken doen als opvoedondersteuning en schoolmaatschappelijk werk. Pleegzorg, gezinsvervangende jeugdhulp. specialistische anorexiazorg en een reeks andere taken moeten ze overdragen aan de 42 jeugdzorgregio’s.

Dit helpt veel omdat er nu 350 gemeenten zich met de jeugdzorg bemoeien. Ook willen de ministers de tarieven meer sturen, omdat gemeenten nu soms te weinig aan zorgaanbieders betalen.

Langzamerhand draait Den Haag de decentralisatie terug. Voorbeelden? Neem de eigen bijdrage voor Wmo-voorzieningen. Dat werd een oerwoud aan eigen bijdragen. Dat moet stoppen zei men in Den Haag.

Nu geldt voor alle gemeenten een vast Wmo-tarief van 17,50 euro per vier weken.  Hierdoor zijn de gemeenten een belangrijke instrument kwijtgeraakt om de kosten te beheersen.

Het tweede voorbeeld komt van staatssecretaris Tamara van Ark (VVD) van Sociale Zaken. Zij komt met uniform landelijk beleid voor het aan het werk helpen van arbeidsgehandicapten. Ook gaat ze de ‘taaleis’ landelijk verplicht stellen aan gemeenten om te zorgen dat bijstandsgerechtigden die het Nederlands slecht beheersen les krijgen in deze taal. Van Ark gaat de keuring van de arbeidsproductiviteit van arbeidsgehandicapten en de uitbetaling van de subsidie uniformeren. Dag decentralisatie. 

De sociale werkplaatsen zijn een sterfhuisconstructie geworden. Alleen voor de zwaar gehandicapten wier arbeid geen loonwaarde heeft is nog plaats. Veel arbeidsgehandicapten zitten thuis bij hun ouders. Zonder eigen inkomen. Zo luidt de bijstandswet.  

Opvallend nieuws in dit verband is het pleidooi van Lilian Marijnissen van de SP en Hans de Boer van VNO-NCW om de sociale werkplaatsen weer open te stellen voor arbeidsgehandicapten. Samen roepen zij het kabinet op om de sociale werkplaats een tweede leven te geven. De Sociaal-Economische Raad  waarschuwde in 2016 dat de ‘sterfhuisconstructie’ van de sociale werkplaatsen tot problemen zou leidden.

Er is voldoende bewijs dat de decentralisatie is mislukt. De schuldhulpverlening, ook overgedragen aan de gemeenten, is inmiddels ook een puinhoop geworden: de schuldhulpverlening is een lappendeken geworden net als bij de jeugdzorg.  Bovendien is de hulp meer gericht op veroordelende gedragsverandering dan op het schuldenvrij maken van cliënten.

Eugeen Hoekstra