Column: Van verzetsheldin tot eerste vrouwelijke militair

Het is precies 75 jaar geleden dat er voor het eerst een vrouw werd ingelijfd in de Nederlandse krijgsmacht. Via Radio Oranje richtte koningin Wilhelmina zich in 1944 tot alle Nederlandse jongedames. Vanuit Engeland riep zij meisjes op bij de Marine te gaan werken onder het motto ‘Maak een man vrij voor de vloot’. De achterliggende gedachte van de koningin was dat de dames de plaatsen van marinemannen aan wal zouden kunnen innemen die dan dienst konden doen op de schepen. 

Op 31 oktober 1944 werd de Marva (MARine Vrouwen Afdeling) opgericht naar voorbeeld van de Engelse ‘Women Royal Navy Service’. Voor de Zeeuwse Francien de Zeeuw was het als verzetsvrouw een peulenschil om over te steken naar Engeland. Daar meldde zij zich meteen aan bij de marine en werd daarmee de eerste vrouw in de Nederlandse krijgsmacht. De meisjes die zich aanmeldden als Marva hoopten op wat avontuur en zagen het als een grote uitdaging. Ze werden opgeleid tot beroepen als verpleegkundige, tandartsassistente, typiste, hofmeester, naaister of ‘plotster’. Tijdens een zes weken durende Eerste Militaire Vorming werden de dames voorbereid op een leven als militair.

Een op de Duitsers buitgemaakt schip werd door de Marinewerf te Den Helder gerestaureerd en in 1949 door een dertigtal Marva’s in gebruik genomen. Woonschip Hr. Ms. ‘Leeuw’ lag in de Hoofdgracht en bood plaats aan tientallen Marva’s. Het was een comfortabel schip met C.V., stromend water en douches. Later werd het schip vervangen door Hr. Ms. ‘Schorpioen’. Dat schip ligt nu al langere tijd in Den Helder.

De meisjes die bij de Marva gingen moesten aan strenge eisen voldoen. Zo mochten ze geen lang haar dragen, geen make-up gebruiken en geen sieraden dragen. De meisjes hadden een grote hekel aan het verplicht dragen van een zogenaamde ‘black-out’: een lange zwarte onderbroek die het eventuele zicht op hun slipje tijdens het in- en uitstappen van een auto verhinderde. Er heerste een strenge discipline. Als een Marva ging trouwen was dat een reden haar te ontslaan. Toch voelden vele meisjes zich ‘Marva voor het leven’. In 2013 ontving de toenmalige minister van defensie Jeanine Hennis-Plasschaert de eerste vrouwelijke militair, Francien de Zeeuw, in haar werkkamer in Den Haag. Over het leven van de Zeeuw verscheen zelfs een biografie. 

In 1982 werd de Marva opgeheven en ging op in de ‘normale’ Marine. Sindsdien zijn vrouwelijke militairen een normaal verschijnsel geworden bij de zeemacht. In alle rangen treft men vrouwen aan. Een mooi voorbeeld van vrouwenemancipatie. Vrouwen doen niet onder voor mannen en worden nu ook getraind in het gebruik van een wapen. Bovendien heeft de Eerste Kamer onlangs een wet goedgekeurd die meisjes van 17 jaar, net als Nederlandse jongens, dienstplichtig maakt. Ook meisjes krijgen nu een briefje van het ministerie van Defensie dat zij ingeschreven staan als ‘dienstplichtige’…

Kees Zwaan

(Foto 1: Francien de Zeeuw (uiterst links) op bezoek bij de minister van Defensie – Ministerie van Defensie)

(Foto 2: Biografie Francien de Zeeuw – Ministerie van Defensie)