COLUMN: Geen mandarijnen meer voor weinigverdieners

Terwijl ik een kopje koffie aan het drinken was bij Nederlands grootste grootgrutter, kwam een bejaarde vrouw naast me zitten. In het mandje van haar rollator lagen een netje mandarijnen en een plastic zak met appels. “Het fruit is erg duur geworden”,begon ik, wijzend op haar boodschappen. “Daar heb ik niets van gemerkt”, antwoordde zij kortaf. “Maar mensen met weinig geld kunnen geen fruit meer kopen”, probeerde ik voorzichtig. “Dan kopen ze maar wat anders”, zei ze ongeïnteresseerd. Het was duidelijk, de bejaarde dame had de krant niet gelezen. Die meldde namelijk dat mensen met een laag inkomen veel minder fruit kopen sinds de btw-verhoging van 6 naar 9%.

Nederland kent directe en indirecte belastingen. Directe belasting is bijvoorbeeld de loonheffing die bestaat uit premie volksverzekering en loonbelasting. Directe belasting is ook de vermogensbelasting die wordt geheven over je vermogen. Over je geld op de bank bijvoorbeeld. Daarnaast is er indirecte belasting die je betaalt als je iets koopt. Bij het kopen van benzine, sigaretten en sterke drank betaal je niet alleen een hoge accijnsbelasting maar ook het hoge btw tarief van 21%. Het ‘lage’ btw tarief wordt geheven over veel diensten en levensmiddelen. In de loop der jaren is het van 4 naar 6 en op 1 januari 2019 naar zelfs 9% gegaan. Daarom kun je het nauwelijks een ‘laag’ tarief meer noemen. Tegelijkertijd met de verhoging van dit tarief is de loonbelasting omlaag gegaan. Het is ‘maar’ een verhoging van 3%, maar het werkt prijsopdrijvend op velerlei gebied en blijkt ook nog een slechte invloed te hebben op de volksgezondheid. 

Niets aan de hand?

Het kabinet heeft een verhoging van het ‘lage’ btw tarief ingevoerd. De boodschappen worden iets duurder. “Maar dat is niet erg”, verklaarde Rutte, “want de inkomenstenbelasting gaat evenredig omlaag.” Volgens Rutte is er dus niets aan de hand en blijft de koopkracht in stand. Maar waarom dan toch de belastingdruk verschoven naar de btw, een indirecte belasting? 

Intuïtief voel ik aan dat de verhoging van het lage btw tarief slecht zal uitpakken voor de laagste inkomens. Ik kan het als leek op fiscaal gebied niet uitleggen, maar iemand die dat wel kan is er onlangs op gepromoveerd. Belasting-wetenschapper L. Wijtvliet schreef een proefschrift over de gevolgen van het steeds verder verschuiven van directe naar indirecte belasting. Hij schrijft : “De verschuiving van directe naar indirecte belastingen leidt tot een schevere inkomensverdeling. Zij draagt bij aan toenemende economische ongelijkheid  en kan op die manier het welzijn negatief beïnvloeden.”

Wijtvliet ziet een stijging van de criminaliteit, tweedeling in het onderwijs, vergroting van kansongelijkheid en anti-democratische tendensen als gevolgen van deze verschuiving. 

De keuze van het kabinet voor het uitbreiden van een oneerlijk belastingsysteem zorgt dus voor een onveiligere samenleving en een verdere tweedeling van de maatschappij. Het welzijn van de gehele samenleving (niet alleen die van het arme deel, maar ook van het vermogende deel van de bevolking) zal door dit beleid verder aangetast worden…

Kees Zwaan