Column: Mantelzorg is emotionele dwangarbeid

Deze term las ik term kortgeleden in de Volkskrant: mantelzorg is emotionele dwangarbeid. Je kunt je niet ontdoen van degene die jij verzorgt: familielid, vriend of vriendin. Die kun je niet in de steek laten. De frustratie van de man die dit zei betreft de overheid die volgens hem parasiteert op dit gevoel: mantelzorgers lopen niet weg. En ze zijn goedkoop.

Gevolg is wel dat ze uitgeput raken. Huisartsen merken dit. Ze krijgen steeds meer overspannen mantelzorgers in hun spreekkamer die aan het einde van hun latijn zijn. Het advies is dan steevast, je moet er een week tussenuit. Onzin natuurlijk, geen week, maar een half jaar. Maar daar gaat de gemeente niet in voorzien. Respijtzorg voor een weekje gaat lukken, maar voor een half jaar is uitgesloten.

Het is niet alleen de verzorgde die alle aandacht opeist, klagen doe je niet, het is dragen wat je doet, maar vooral de bureaucratie die er zo in hakt.  Opnieuw de man: “wij mantelzorgers kappen ons met machetes door het oerwoud van loketten, protocollen en procedures, opgetuigd door gemeenten, ziektekostenverzekeraars, zorgkantoren en sociale verzekeringsbanken, die zich met een ding bezig houden: hoe houden we de kosten beheersbaar.”

Nationale Ombudsman Reinier van Zutphen kwam onlangs met een heel duidelijk rapport over mantelzorg. Een voorbeeld uit het rapport van de Ombudsman:  meneer X heeft multiple sclerose. Hij woont nog zelfstandig en maakt gebruik van verzorging vanuit de Zorgverzekeringswet (10,5 uur per week) en huishoudelijke hulp (5 uur per week) vanuit de Wet maatschappelijke ondersteuning.

De gemeente vindt dat zijn zorgbehoefte daarmee de Wmo overstijgt en heeft hem hierop verzocht om een Wet langdurige zorg-indicatie aan te gaan vragen bij het Centrum Indicatiestelling Zorg.  

Meneer wil dit niet. De Wet langdurige zorg is namelijk bedoeld voor 24 uurs zorg. Meneer weigert een aanvraag bij het Centrum Indicatieinstelling Zorg. De gemeente laat hem weten dat die weigering een grond is om zijn Wet maatschappelijke ondersteuningsaanvraag af te wijzen. Vervolgens worden niet alleen de extra uren afgewezen, maar de hele aanvraag. Zijn dochter is bang dat hij hierdoor tussen wal en schip komt te vallen.

Bij burgers is het dikwijls niet duidelijk onder welke wettelijke regeling hun zorg- of hulpvraag valt. Juist op het snijvlak van deze wetten ontstaat er voor de burger een onoverzichtelijke complexiteit; hij weet vaak niet waar hij zijn zorg kan aanvragen. Bij de gemeente? Het Centrum Indicatieinstelling Zorg? De huisarts of de wijkverpleegkundige?

Wanneer er dan ook nog verschil van mening tussen instanties ontstaat over wie welke zorg moet leveren en betalen, kan dit tot gevolg hebben dat er helemaal geen indicatie wordt afgegeven. Bijvoorbeeld omdat er wordt geoordeeld dat de zorgvraag ‘ergens anders’ thuishoort.

Ze zouden gele hesjes moeten aantrekken en de straat opgaan en eisen dat het verzorgingshuis in een of andere vorm weer terugkomt en het verpleeghuis zijn deuren openzet voor zieken omdat de mantelzorgers het niet meer kunne bijbenen. Kortom, de echte ondersteuning voor de mantelzorger is meer professionele zorg. Zorguren dus die de overheid heeft weggekaapt in de afgelopen jaren.

Eugeen Hoekstra