Column: Het zit zelfs in haar luier

Het klinkt onvoorstelbaar, maar onderzoek wijst uit dat er pesticiden terug te vinden zijn in luiers van baby’s. En dat is slechts het topje van de ijsberg. In huisstof worden soms meer dan honderd verschillende pesticidenresten aangetroffen, blijkt uit SPRINT: een grootschalig Europees onderzoek naar de gevolgen van bestrijdingsmiddelen op onze gezondheid.

Deze middelen verdampen, zweven door de lucht, hechten zich aan stofdeeltjes en leggen met de wind kilometers af. Ze komen onze huizen binnen, nestelen zich in onze longen, darmen en misschien zelfs in onze hersenen. Hoe ze daar precies schade aanrichten, weten we nog niet volledig. Maar één ding is zeker: ze zijn er. En we gebruiken ze nog steeds.

Terwijl wetenschappelijk onderzoek al langer wijst op een verhoogd risico op ziektes als Parkinson bij mensen, die regelmatig in aanraking komen met gewasbeschermingsmiddelen. Toch blijven de toelatingsprocedures van het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb)grotendeels onveranderd. Want zolang niet onomstotelijk is bewezen dat deze middelen hersenziekten kunnen veroorzaken, grijpt de overheid niet in. Terwijl het voorzorgsprincipe heel simpel is: weet je niet zeker of het veilig is? Gebruik het dan niet!

In de Kop van Noord-Holland, met name in de gemeenten Hollands Kroon, Schagen en Den Helder, beslaat het bloembollenareaal ongeveer 12.000 hectare. Dit gebied wordt beschouwd als het grootste aaneengesloten bloembollengebied ter wereld. Binnen deze regio heeft Hollands Kroon het grootste areaal met ruim 3.300 hectare, gevolgd door Schagen met ongeveer 2.600 hectare.

In de bloembollenteelt in Nederland, waaronder de Kop van Noord-Holland, worden aanzienlijke hoeveelheden gewasbeschermingsmiddelen ingezet. Volgens gegevens van Wageningen Economic Research bedroeg het gemiddelde gebruik van werkzame stoffen in de bloembollenteelt tussen 2020 en 2022 ongeveer 78 kilogram per hectare per jaar. Binnen deze sector zijn leliebollen het meest middelenintensief, met een gebruik van 114 kilogram per hectare in 2020, waarvan 83 kilogram paraffineolie. Voor tulpen lag het gebruik op 25,8 kilogram per hectare in 2020. ​

Gelukkig beweegt er iets. De Raad van State stelde onlangs dat het gebruik van bestrijdingsmiddelen, bijvoorbeeld in de lelieteelt nabij beschermde natuurgebieden, beter moet worden onderzocht. Want op basis van wat we nu weten, kán niet worden uitgesloten, dat deze middelen schadelijke effecten hebben op de natuur. Daarom moeten telers voortaan eerst een natuurvergunning aanvragen – een stap in de goede richting.

Intussen maakt huisarts Evelien van Soldt uit  het Drentse Wapserveen zich grote zorgen. In haar omgeving zijn grote percelen bloembollenteelt. Ze werkt in verschillende praktijken in de regio en ziet daar een opvallend hoog aantal gevallen van Parkinson en ALS. Zelfs bij jonge mensen. “Als je dat afzet tegen het kleine aantal inwoners hier, dan klopt er iets niet,” zegt ze. Ze roept haar gemeente op om in te grijpen: “Tot bewezen is dat deze middelen onschadelijk zijn, moeten we ze verbieden. Bij twijfel: niet spuiten.”

Ze staat er niet alleen voor. Vijftig huisartsen uit de regio hebben haar oproep ondertekend, samen met kinderartsen, jeugdartsen en specialisten van de GGD uit andere delen van het land. Zij wijzen op de groeiende stapel wetenschappelijk bewijs: de cocktail van bestrijdingsmiddelen, die  in onze omgeving circuleert, is schadelijk voor de mens — en voor kinderen en baby’s nog veel meer.

“Omdat de organen en systemen van kinderen nog in ontwikkeling zijn en ze minder wegen, krijgen ze in verhouding meer van deze stoffen binnen.” Volgens de artsen geldt dat nog sterker voor ongeboren kinderen. “Van de risico’s die bekend zijn, weten we dat ze groter worden als mensen in contact komen met meerdere bestrijdingsmiddelen tegelijk.  Die effecten stapelen zich op, maar die optelsom is nooit onderzocht door het Ctgb,” schrijven de vijftig artsen aan de gemeente.

Kinderen uit Wapserveen overhandigden samen met hun ouders de handtekeningen aan burgemeester Jouke Spoelstra van de gemeente Westerveld. De burgemeester toonde begrip: “Ik ben burgemeester van iedereen, ook van de telers. Maar ik snap de zorgen.” Juridisch moet de gemeente haar positie nog bepalen, al is het signaal kraakhelder.

De Natuurbeschermingswacht en de inwoners beroepen zich nu op de zorgplicht in de nieuwe Omgevingswet. Volgens hen heeft de gemeente niet alleen het recht, maar ook de plicht om haar burgers te beschermen. En dus blijft de vraag: wat gaat de burgemeester doen? Hij zou kunnen kiezen voor een leefbare omgeving — zoals vastgelegd in de eigen omgevingsvisie. Een visie waarin geen ruimte is voor het verspreiden van giftige stoffen door de lucht. Zeker niet als ze zelfs in de luier van een baby terechtkomen.

Eugeen Hoekstra