Tussen wal en schip en gij gelooft dat?

Kent u de uitdrukking tussen wal en schip? Ik denk meteen aan een boot die aanmeert en tegelijkertijd valt er een man overboord tussen de boot en de wal en hij verzuipt. In een nachtmerrie ben jij die man. Je had het aanloopje niet goed ingeschat, je komt afstand te kort en je valt meters naar beneden het zwarte koude water in en je wordt met een gil wakker. Dat is wat er met je gebeurt als je tussen wal en schip valt: je verdwijnt in het diepe.

De laatste tijd hoor je met name politici zeggen dat ‘niemand tussen wal en schip zal vallen’, maar dit geldt meer als bezweringsformule om zichzelf wijs te maken dat dit ook niet gebeurt. Maar het sociale vangnet is niet waterdicht: systemen die bedacht zijn zitten elkaar in de weg of overlappen elkaar niet. Net zoveel regels, net zoveel loketten.

We kennen allemaal de beelden van ouderen die in een duur ziekenhuis moeten blijven liggen omdat er nog geen thuiszorg is geregeld. En beelden van ouderen die naar de noodopvang moeten om dezelfde reden.

Thuiswonende ouderen komen op de spoedeisende hulp omdat ze geen zorg krijgen thuis. Verwarde personen lopen doelloos rond in de stad omdat opname er niet inzit; de bedden zijn wegbezuinigd. Kinderen die jeugdzorg krijgen komen terecht in de crisisopvang omdat de geleverde hulp ontoereikend is. Het zo bejubelde vangnet is zo lek is als een mandje. Er vallen bosjes mensen doorheen belanden op een verkeerde plek waar ze niet horen. De Engelsen hebben er een spreekwoord voor: penny wise and pound foolish.

Uit alles blijkt dat er heel veel mensen zijn die tussen wal en schip zijn gevallen. De ontevredenheid in de samenleving is daarvan een gevolg. Onderzoeken van het SCP laten zien dat het maatschappelijk onbehagen vooral voorkomt onder laagopgeleiden en mensen met een laag inkomen. En onder 35 tot 55-jarigen en bewoners van niet-stedelijke gebieden. Het leidt ertoe dat burgers zich minder identificeren met hun stad, land of de EU tegelijk. Dat ze de politiek de rug toekeren en zich gaan verzetten tegen alles wat hoort bij het  establishment. Zo is er een parallelle samenleving ontstaan.  

Het Oekraïne referendum, de Brexit en de verkiezing van Trump tot president van de VS laten zien dat deze mensen het niet meer pikken dat zij niet profiteren van de welvaart en een kleine elite wel. De opstand van de ‘kleine luyden’ is begonnen. In Nederland hadden we Pim Fortuyn en in de VS Trump nu.  Fortuyn schreef over het bestaan van een uitermate paternalistisch bestuurs- en sturingssysteem in ons land. Een systeem waarin de elites namens ons bedisselen en beslissen en ervan uitgaan dat zij weten wat wij willen en bovenal dat zij weten wat goed voor ons is.  Mensen die tussen wal en schip vallen zijn kind van de rekening van het establishment dat het niet zo nauw neemt met de rechten van de mens: voor jou is er altijd wel een ander.

Eugeen Hoekstra