Column: De vogelkiller

In onze regio speelt zich een strijd af van leven of dood. Het gaat om de kernvraag: hoe voeren we de energietransitie uit zonder duizenden de dood in te jagen. Leg de kabels ondergronds.

Nederland kent jaarlijks al een trieste tol van 800.000 tot één miljoen vogels die tegen hoogspanningslijnen vliegen. Ganzen, zwanen en weidevogels zijn de voornaamste slachtoffers. Het probleem zit vooral in de dunne bliksemdraden bovenop de masten: vrijwel onzichtbaar bij schemer, mist of regen. Voor grote, logge vogels is een botsing vaak fataal.

Tennet wil het stroomnet verzwaren. Begrijpelijk, want door de groeiende vraag naar elektriciteit zit het net vol. Er moet capaciteit bij, en snel ook. Hun oplossing: een nieuwe bovengrondse hoogspanningslijn van Beverwijk-Oostzaan naar Middenmeer, 30 tot 40 kilometer lang, met 100 tot  150 masten. Een technische ingreep die, op papier, simpel klinkt. Maar in de praktijk snijdt deze lijn door waardevolle natuurgebieden en belangrijke vogelroutes.

De voorgestelde route gaat deels over het beschermde natuurgebied Zeevang, een cruciaal broedgebied voor weidevogels zoals kieviten, tureluurs en grutto’s. Deze soorten hebben vrij uitzicht nodig om roofvogels te spotten, maar een mast verandert het landschap fundamenteel. Roofvogels gebruiken de constructies als uitkijkpost, waardoor weidevogels binnen een straal van zo’n 300 meter wegblijven. Dat betekent dat over de volle lengte van de lijn een zone van 600 meter breed ongeschikt wordt als broedgebied.

Het is niet alleen het broedseizoen dat gevaar loopt. Dagelijks passeren zo’n 60.000 ganzen deze regio op hun trekroute van het Markermeer naar foerageergebieden in het westen. Een hoogspanningslijn vormt voor hen een dodelijke hindernis. Wat voor ons slechts een streep in de lucht lijkt, is voor hen een levensgevaarlijke muur.

Tennet is zich bewust van deze problemen en belooft maatregelen: varkenskrullen, die de dunne draden zichtbaarder maken, en firefly-markeringen met UV-reflectie, die ook ’s nachts oplichten. In buitenlandse proeven zou dit het aantal slachtoffers met 60 tot 90 procent verminderen. Dat klinkt veelbelovend, maar het lost niet alles op. Vogels zullen nog steeds het gebied mijden, en het open landschap wordt alsnog doorsneden door masten.

Bovendien is er onzekerheid over de effectiviteit op de lange termijn. Markeringen kunnen slijten, zeker in kustgebieden met harde wind. En zelfs bij maximale effectiviteit blijven er slachtoffers vallen tienduizenden vogels per jaar.

De meest logische oplossing voor de natuur zou zijn: leg de kabels ondergronds. Tennet stelt dat dit technisch nog niet haalbaar is voor langere afstanden met deze capaciteit, maar verwijst tegelijkertijd naar succesvolle ondergrondse trajecten bij het Noordzeekanaal en Schiphol. De werkelijkheid is dat ondergronds duurder en complexer is, maar niet onmogelijk.

En hier zit de kern van de discussie: kiezen we voor de snelste en goedkoopste oplossing, of investeren we in een aanpak die de energietransitie combineert met natuurbescherming? De extra kosten van ondergrondse aanleg moeten worden afgewogen tegen de blijvende ecologische schade van bovengrondse lijnen.

In de tweede helft van dit jaar brengen gemeenten en provincie advies uit over de voorkeursroute, waarna minister Hermans in 2026 de knoop doorhakt. De schop gaat pas in 2030 de grond in. Er is dus nog tijd om alternatieven serieus te onderzoeken, routes te kiezen die de minste schade veroorzaken, of een deel van het traject ondergronds te leggen.

De energietransitie is noodzakelijk, maar mag geen excuus zijn om natuurwaarden op te offeren. Het landschap en de biodiversiteit zijn net zo belangrijk als onze energiezekerheid. Als we de overstap naar duurzame energie maken, laten we dat dan doen op een manier waar ook de natuur op kan blijven bouwen.

Want elektriciteit kan je opwekken en transporteren. Maar een verdwenen broedgebied, een verbroken trekroute — die krijg je niet meer terug.

Eugeen Hoekstra