Scheidingen is stille lek in woningmarkt

Terwijl het debat over de woningcrisis vooral draait om stikstofregels, bouwprocedures en investeerders, blijft één factor opvallend onderbelicht: de impact van scheidingen. Jaarlijks lopen tienduizenden relaties op de klippen en elk van die breuken zorgt niet alleen voor emotionele schade, maar ook voor een harde realiteit: ineens zijn er twee woningen nodig, waarvoor er eerst één volstond. Het is een stille, maar structurele druk die onze woningmarkt in toenemende mate belast.

Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek vinden er jaarlijks zo’n 30.000 tot 35.000 echtscheidingen plaats in Nederland. En dat zijn dan alleen de huwelijken. Daarbovenop komen de tienduizenden relatiebreuken van samenwonenden, een groep die steeds groter wordt. In veel van deze gevallen ontstaan twee afzonderlijke huishoudens die elk op zoek gaan naar een nieuwe plek om te wonen. Voor een woningmarkt die nu al piept en kraakt onder het tekort van ruim 400.000 woningen, is dat een forse extra druk.

Het probleem is niet alleen kwantitatief, maar ook kwalitatief. Na een scheiding is er vaak sprake van inkomensverlies, vooral wanneer een van de partners (tijdelijk) voor de kinderen zorgt. Daardoor belandt een groeiende groep mensen in de categorie ‘woningzoekenden met een laag- of middeninkomen’.

Dit is precies het segment waar het tekort het grootst is: betaalbare huurwoningen en kleine koopwoningen. Gemeenten signaleren steeds vaker dat gescheiden ouders met kinderen tussen wal en schip vallen. Ze verdienen te veel voor sociale huur, maar te weinig voor de vrije sector of koop.

Planbureaus voorspellen dat het aantal eenpersoonshuishoudens de komende decennia blijft stijgen, tot meer dan vier miljoen in 2050. Scheidingen zijn daar een belangrijke motor achter. Toch wordt deze realiteit nauwelijks meegenomen in woonbeleid. Er wordt gebouwd voor starters, voor senioren, voor middeninkomens, maar zelden expliciet voor mensen die door een relatiebreuk hun leven moeten herstarten.

Als stellen uit elkaar gaan, is er meestal behoefte aan twee woningen in plaats van één. Het aantal echtscheidingen in Nederland vertoont weer een lichte stijging: in 2023 waren er 7,2 scheidingen per duizend echtparen, volgens het CBS.

Bovendien zijn stellen, die nu scheiden, vaak ouder dan twintig jaar geleden. Mannen zijn gemiddeld 48 jaar en vrouwen 44. Hierdoor hebben zij meer kans op een substantiële overwaarde, omdat hun woning vaak al jaren in waarde is gestegen.

Wanneer gescheiden woningeigenaren deze overwaarde inzetten, kunnen zij makkelijker overbieden op woningen — een voordeel dat starters, zonder opgebouwd vermogen, missen. Een gemiddeld aankoopbedrag van 472.000 euro vraagt tegenwoordig een inkomen van bijna een ton per jaar bij een rente van 4 procent. Zelfs tweeverdieners met modaal inkomen, komen daar vaak net niet aan. Hierdoor hebben starters het nakijken tegenover concurrenten met diepe zakken of flinke overwaarde.

Toch brengt overwaarde bij scheiding ook uitdagingen met zich mee. Wanneer een van de ex-partners in de woning wil blijven, moet deze niet alleen de hypotheeklasten dragen, maar ook de ander uitkopen. Met de gestegen rente sinds 2022 kan dit financieel een zware opgave zijn.

De oplossing zit niet in het ontmoedigen van scheidingen – die zijn soms noodzakelijk en onvermijdelijk – maar in het erkennen van hun impact. Beleidsmakers moeten dit thema veel nadrukkelijker meenemen in woningprognoses en nieuwbouwstrategieën. Er is behoefte aan flexibele woonvormen: kleinere woningen, tijdelijke woonunits, co-ouderschap modellen met gedeelde voorzieningen. Ook zouden gemeenten bij urgentiecriteria nadrukkelijker moeten kijken naar gescheiden ouders in nijpende situaties.

Scheidingen zullen nooit de hoofdoorzaak van de woningcrisis zijn, maar ze zijn wél een structurele factor in de vraag. Zolang we die negeren, blijft er een lek in het systeem. Een woningmarkt waarin duizenden mensen klem zitten in een emotionele en fysieke overgangsfase, is niet alleen inefficiënt, maar ook onmenselijk. Tijd om dat te erkennen – en ernaar te handelen.

Eugeen Hoekstra