Mantelzorg in de knel

Mantelzorg hoorde tot de intimiteit van het gezin en als je je oude buurvrouw hielp heet dit goede nabuurschap. Je praatte er niet over. Maar sinds de overheid is gaan bemoeien met de mantelzorg is het hek van de dam. Gemeenten stellen mantelzorg verplicht en moeten door rechters worden teruggefloten. De warme gevoelens van onze gemeentebestuurders moeten we dus met een grote korrel zout nemen. Met de rechterhand geven ze je een bloemetje of een cadeaubon en met de linkerhand grijpen ze je in de kraag.

Mantelzorg is veeleisend en je kiest er niet voor. Tegelijkertijd geeft mantelzorg veel voldoening. Iemand schreef: ‘Liefde voor het kwetsbare en afhankelijke schenkt een diep gevoel van geluk. Natuurlijk is er verdriet. Maar ook zo veel schoonheid en ontroering. Het volle leven in ondeelbare pracht en pijn.’ Mooier kan ik het niet zeggen. Ik zou zeggen, niet aankomen, z’n gangetje laten gaan, maar dit is wel gebeurd. Opeens begonnen een heleboel gemeenten te zeggen dat de betaalde huishoudhulp prima de deur uit kan als er een mantelzorger is die het werk gratis doet. Rechters moesten er aan te pas komen om de betreffende gemeente (niet Schagen) te dwingen de betaalde hulp te handhaven

Schagen telt ruim 4.500 mantelzorgers. Hiervan hebben tot nu toe 490 zich aangemeld bij de gemeente. Dit is iets een kleine 11 procent. Het houdt dus niet over. Wethouder Ben Blonk beloofde in december 2015  mantelzorgers te gaan ontzorgen: betere informatievoorziening, vergoeden van bepaalde kosten, bijzonder aandacht voor mantelzorgkinderen, oprichten van servicepunten en een digitaal platform en het opzetten van een logeerkring. Het jaar is om en wordt het tijd voor een evaluatie.  

Maar gemeenten zijn hardleers. Een hulpbehoevende vrouw in Etten-Leur betaalde van haar persoonsgebonden budget haar werkloze dochter om haar huis schoon te houden. De gemeente trok daarop dit budget in met het argument dat de dochter, die dichtbij woont, dit werk wel gratis kan doen, als mantelzorger. De dochter stopte met het schoonmaakwerk en haar moeder stapte naar de rechter om het budget terug te krijgen. De rechter oordeelde dat niemand gedwongen mag worden tot mantelzorg en vernietigde het besluit van de gemeente.

Het feit dat gemeenten steeds proberen om mantelzorgers van alles op te leggen staat in schrijnend contrast tot hun medelevende belangstelling voor mantelzorgers. Zo bieden ze allerlei vormen van ondersteuning aan zoals respijtzorg en taakregelaars. Maar dat contrast waarover ik sprak, maakt mantelzorgers achterdochtig en melden zich niet aan. 

Marjo Brouns, bekend om haar blog over mantelzorg, zegt in het magazine Zorg+Welzijn: ‘Ik heb wel eens tegen een gemeenteambtenaar gezegd: ‘Stap jij eens in mijn systeem, in plaats van dat je mij meetrekt in jouw systeem.’ Daarmee wil ze maar zeggen dat de oplossingen die de politiek biedt voor mantelzorgers vaak ‘betuttelend zijn en afhankelijkheid creëren.” Zo is het wel: als we mantelzorg nuttig vinden dan moeten we mantelzorgers de mogelijkheid geven om sociale rechten of een pensioen op te bouwen. De praktijk is dat mantelzorgers helemaal geen rechten hebben op pensioen en sociale zekerheid.

Eugeen Hoekstra