Lobbyreisjes Ontwikkelingsmaatschappij NHN naar Chicago en Houston

Bestuurders en ambtenaren van Ontwikkelingsbedrijf Noord-Holland Noord (ONHN) hebben vorig jaar een lobbyreis ondernomen naar Chicago en Houston. Onze lokale krant wilde er meer van weten maar de reis moet geheim blijven. Reisjes op kosten van de belastingbetaler en kennelijk goedgekeurd door onze bestuurders komen niet uit de lucht vallen. In het openbaar bestuur worden bijna geen besluiten genomen zonder dat hieraan een ambtelijk advies ten grondslag ligt. In dit soort instellingen hebben ze helemaal de vrije hand omdat ze ver weg staan van de democratische controle.

Neem de HVC met z’n directeur die meer zou verdienen dan de Balkenende norm. Mag niet gebeuren zei onze gemeenteraad. Voor minder doe ik het niet moet de directeur hebben geroepen. Toen werd er een list verzonnen. Vast van een pientere ambtenaar. We bouwen een onderhandelingsruimte in van maximaal 10%.  De directeur blij en de gemeenteraad een illusie armer.   

We worden in feite geregeerd door ambtenaren. De vierde macht worden ze genoemd, maar dat klopt niet. Ze vormen de eerste macht. Wie kent niet de  grappige tv-serie ‘Yes Prime Minister’ over een Engelse minister en zijn ambtenaren die wereldwijd de lach der herkenning uitlokte. Als de minister zijn wil doorzet, dan heeft de ambtenaar een laatste wapen. Hij noemt het besluit ‘moedig’. Dat jaagt de minister in paniek, want hij wil geen enkel risico lopen. Op zijn beurt wordt de ambtenaar bang als de minister om een onderzoek vraagt. “Minister, de basisregel van regeren is dat je nooit een onderzoek instelt zonder dat je tevoren weet wat de uitkomst zal zijn.”

Ministers, staatssecretarissen, burgemeesters en wethouders, ze komen en gaan, na vier jaar, soms na acht jaar, maar ze vertrekken. Het zijn passanten meer niet. Maar wie blijven altijd op hun post: dat zijn ambtenaren. Zij weten inmiddels wel hoe de hazen lopen. Hoe ze kersverse wethouders met hoge ambitie weten te temmen. Draaien ze niet bij dan gaan de ambtenaren tegenwerken. Ze vertragen de boel, schrijven negatieve adviezen en vergaderen op momenten dat de bestuurder er niet is.   

We gaan terug naar 2015. Er moest flink worden bezuinigd in Schagen maar hoe vertel je dit aan de burgers. Er moest een verhaal bij. De wethouders zaten met de handen in het haar: hoe vertellen we dit aan onze kiezers. De ambtenaren wisten raad. Er klonk bingo in de vergaderkamer toen iemand zijn vinger opstak en zei we verklaren iedereen gezond, zelfredzaam en zeggen eigen verantwoordelijkheid eerst. Er werd die middag nog heel veel gelachen op het gemeentehuis. Het college was blij met de vondst en deed net alsof ze erin geloofden. Half Schagen moest inleveren. Sommige instellingen kregen helemaal geen subsidie meer. Nu nog een keurige evaluatie (doelen gehaald en niemand is tussen wal en schip gevallen) en het juichen op het gemeentehuis is niet te stoppen.

Ambtenaren zijn er overal. Er is namelijk nog een bestuurlijke laag: de verbonden partijen. Dat zijn regionale uitvoeringsinstellingen zoals de RUD, Veiligheidsregio, GGD, HVC, Sociale Werkvoorziening, de Kop Werkt en noem maar op. Ook hier drukken de ambtenaren een grote stempel op de besluitvorming. Neem de Kop Werkt: opeens heeft de stuurgroep, bestaande uit colleges van B en W en Gedeputeerde Staten, besloten zelf uit te maken welke projecten wel of niet in uitvoering worden gebracht en daarmee de gemeenteraden buiten spel gezet. Denk maar niet dat de stuurgroep zelf met dit fantastische idee is gekomen. Vast een ambtenaar geweest. Wanneer maken we een einde aan deze vertoning?

Eugeen Hoekstra