De verdomde kloof kan echt wel dicht

De kloof tussen burgers en de politiek kan wel dicht. Dit bewijst de gemeente Utrechtse Heuvelrug. Wat doen ze daar? Sinds februari 2015 houdt de gemeenteraad wekelijks open overlegavonden waar inwoners en raadsleden met elkaar specifieke beleidsthema’s bespreken. Vrijwel alle tijd en energie kan zo worden besteed aan het zoeken van oplossingen, in plaats van aan het vormen van coalities en het afdwingen van meerderheidsbesluiten.

Na de raadsverkiezingen in 2014 kwam er geen collegeprogramma zoals gebruikelijk. Het moest een raadsprogramma worden waarin alle fracties hun prioriteiten kwijt konden voor de periode tot 2018. Vervolgens werden alle inwoners uitgenodigd om tijdens een openbare bijeenkomst met raadsleden en ambtenaren in gesprek te gaan over verschillende inhoudelijke beleidsthema’s in het programma. De verzamelde input leidde tot bijstellingen in het concept-raadsprogramma. Het raadsprogramma is vervolgens op basis van consent door alle fracties in de raad vastgesteld. 

Wat is de moraal van dit verhaal:  de cultuur van politieke gehakketak, elkaars vliegen afvangen, gekonkel en achterbaks gedoe is vervangen door een cultuur van samenwerking in de raad en samenwerking met de bevolking. De ervaringen zijn daar hoopgevend. De aanpak bevordert burgerparticipatie, draagvlakverbreding en verstevigt de rol van de gemeenteraad als regisseur en finale autoriteit voor het nemen van beleidsbeslissingen in het lokale publieke domein: men begrijpt veel beter waarom de raad zus of zo heeft beslist.

Of anders gezegd: de lokale politiek transformeert van een politieke cultuur die gekenmerkt wordt door strijd en samenspanning, naar een die wordt gekenmerkt door constructieve samenwerking, verbinding en gezamenlijke verantwoordelijkheid. Door de nieuwe aanpak neemt een groeiend aantal burgers, raadsleden en bestuurders in de Heuvelrug actief deel aan een productieve dialoog, waarin iedereen adviezen en bezwaren kan laten horen. Mooi toch?

In Schagen zie je af en toe burgerinitiatieven van de grond komen, mede door toedoen van het college. Bijvoorbeeld als er een bouwlocatie vrijkomt of een pleintje er verwaarloosd bij ligt. Maar hard gaat het niet. Noem ze  experimenten; kijken hoe ze uitpakken. Ontslakken is ook zoiets: minder regels, meer vrijheid. Kunnen ondernemers van profiteren. Leuk voor de bühne maar wereldschokkend is het allemaal niet.

Wat er in de gemeente Utrechtse Heuvelrug gebeurt is van een heel andere orde. Hier is sprake van een omwenteling in de lokale democratie. De raad blijft het hoogste lichaam, het is vooral de werkwijze die de aandacht trekt en de cultuurverandering die plaatsvindt. De gedachte is: wij willen allemaal het beste voor de gemeente, of we nu CDA heten of D66 of SP;  wij zijn voor onze inwoners en dus kiezen we voor samenwerking. Waarvoor is de lokale politiek op aarde? Voor het oplossen van problemen.

Van minister Ronald Plasterk mogen een aantal gemeenten experimenteren met vernieuwende vormen van democratie. En de ideeën zijn inderdaad divers. Dit gaat van coalitieakkoorden samen met de burgers opstellen tot het blanco houden van twee bladzijden in de begroting om de inwoners gelegenheid te geven zelf met wensen te komen.

Ik ben het eens met hen die zeggen dat onze huidige democratie stagneert door gebrek aan legitimatie, oplossingsgerichtheid en vertrouwen. Dit zorgt voor onvrede en zelfs voor maatschappelijke polarisatie. Het is tijd geworden om te kiezen voor een nieuwe cultuur (geen polarisatie, maar corporatie) en een nieuwe constructieve aanpak.

 

Eugeen Hoekstra