Column: Tuint de gemeente Schagen er weer in?

Nu gebeurt het met de Klimaatwet en de Omgevingswet:  de gemeente tuint er weer in zoals zij ook deed met de jeugdzorg en de participatiewet. Het Rijk laat het afweten als gemeenten om meer geld vragen. Dan geeft het rijk niet thuis want dat was niet afgesproken.  

Kijk wat er is gebeurd met de jeugdzorg. Over de schutting gegooid door het rijk met aftrek van een flinke bezuiniging. ‘Jullie kunnen het goedkoper’, zei ‘Den Haag’ en de gemeenten knikten dweperig met ja.

Ze kunnen zichzelf voor de kop slaan hoe slecht zij hebben onderhandeld met het rijk. Gevolg is dat de jeugdzorg een tranendal is geworden en onlangs kwam het Sociaal Cultureel Planbureau met een vernietigend oordeel over de uitvoering van de participatiewet.  

Vijf jaar later en bijna alle doelen zijn niet gehaald. Niemand is met de wet opgeschoten, behalve natuurlijk de advies- en ondersteuningsinstellingen, die er goed aan hebben verdiend. Maar mensen om wie het gaat, de kwetsbaren in onze samenleving, zijn er niets mee opgeschoten. Integendeel, er zitten nu meer mensen thuis dan er werken.

En nu staan de gemeenten voor weer een nieuwe uitdaging: de uitvoering van de Omgevingswet en de Klimaatwet. Ze staan weer te trappelen van ongeduld zonder garanties te eisen ten aanzien van de financiering. Ja, zegt het rijk, wij betalen de investeringen en jullie betalen de transitiekosten.

Geen idee hoe groot die kosten zijn.  Het is erg riskant om hiermee akkoord te gaan als je niet weet hoe hoog de kosten worden. De gemeente Bergen (NH) ziet de bui al hangen en heeft (ook namens Uitgeest, Castricum, Heiloo, Alkmaar en Heerhugowaard) op hoge poten een brief gestuurd naar de VNG in Den Haag.

Gelukkig zijn er nog meer gemeenten die wakker zijn geworden. Die achter hun oren zijn gaan krabben en zich afvragen of het wel goedkomt met de financiën. Deze gemeenten willen meer garanties over de financiering. Dat er een toereikende vergoeding komt van het rijk voor de extra uitvoeringslasten van de energietransitie. Zij weigeren het klimaatakkoord te ondertekenen als er geen goede afspraken komen over het geld.  

Onlangs heeft de Raad van State de centrale rol benadrukt van de gemeenten in de transitie. Dat vereist een forse inzet op onder meer kennis en capaciteit.’ Gemeenten moeten kunnen rekenen op financiële steun van het rijk, stelt de Raad van State. Ga maar na want de gemeenten moeten warmteplannen maken en ze moeten aan de bak met het wijkgericht aanpakken van het Klimaatakkoord.

Zien we echt gebeuren op 29 november als de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) bij elkaar komt in en buitengewone ledenvergadering dat het Klimaatakkoord wordt weggestemd?  Het bestuur van de VNG adviseert de gemeentevertegenwoordigers het Klimaatakkoord positief te beoordelen.

Daar gaan we weer. Als je eenmaal jà zegt, gaat de trein rijden en kan je hem niet meer stoppen. Je kunt tijdens de rit allerlei waarborgen eisen van het rijk en dreigen dat je anders de beoogde 1,5 miljoen woningen niet gaat verduurzamen, als gemeente sta je als lage overheid in een volstrekt afhankelijke positie ten opzichte van het rijk: wie betaalt, die bepaalt. Als je garanties wil, dan moet je die afdwingen voordat je je handtekening zet. Let maar op – de gemeente Schagen stemt netjes in met het akkoord. Als het toch duurder uitpakt dan kunnen we toch de Ozb verhogen?

Eugeen Hoekstra